اگر مهارت‌های ارتباط موثر با نوجوانان را بیاموزید، کمتر با آنها درباره مسائلی مانند پوشش، استفاده از گوشی، حضور در شبکه‌های مجازی، مقررات رفت و آمد، مواد مخدر، رابطه جنسی، موسیقی و دوستان فرزندتان دچار چالش و مشکل خواهید شد.
البته ارتباط موثر زمانی اتفاق می‌افتد که شخص ارسال کننده، پیام را واضح و قابل درک کند و شخص گیرنده، پیام را همان‌طور که فرستنده قصد دارد درک کند. متاسفانه در دنیای واقعی، به‌ویژه در خانواده‌ها انجام این کار همیشه آسان نیست؛ چون والدین اغلب درگیر مسائل کاری و رتق و فتق کارهای خانه هستند و نوجوانان هم با مدرسه و دوستان‌شان سرگرم‌اند و وقتی برای هم ندارند؛
پس جای تعجب نیست که ارتباط موثر بین والدین و نوجوان شکل نمی‌گیرد. مرکز مشاوره یاسان ( مرکز تخصصی روانشناسی کودک، نوجوان و بلوغ) در این زمینه توصیه می‌کند که والدین و نوجوانان باید برای کاهش مشکلات ارتباطی دو کار را انجام دهند:
1- بیشتر صحبت کنید: هرچه بیشتر با یکدیگر صحبت کنید، شانس بیشتری برای به اشتراک گذاشتن پیام‌های مهم خواهید داشت. زمان‌های مناسب برای صحبت با فرزند نوجوانتان قبل از رفتن او به مدرسه، هنگام شام و آخر هفته است.
سعی کنید حداقل یک وعده غذایی در روز را برای زمانی که خانواده دور هم بنشیند و صحبت کند، برنامه‌ریزی کنید. گاهی اوقات مهم نیست درباره چه چیزی صحبت می‌کنید، فقط به‌طور منظم با یکدیگر صحبت کنید.
2- برای انتقال پیام‌های مهم زمان بیشتری اختصاص دهید: زمانی باید به نوجوانتان چیز مهمی بگویید، مانند سپردن مسئولیت مراقبت از خواهر یا برادر کوچکتر، وقت بگذارید و رو در رو با او صحبت کنید. می‌توانید جزئیات مهم را یادداشت کنید و از او بخواهید که درک خود از پیام را به صورت شفاهی بیان کنند. فرزندتان می‌تواند از همین رویکرد زمانی که نیاز دارد موضوع مهمی را با شما درمیان بگذارد، استفاده کند.
چرا ارتباط با فرزندان در دوران نوجوانی بسیار مهم است؟
وقتی بچه‌ها به دوران نوجوانی می‌رسند، زمان بیشتری را با دوستان و دور از والدین و خانواده می‌گذرانند. آنها تمایل دارند خودشان برای زندگی تصمیم بگیرند. با وجود اینکه نوجوانان خواهان استقلال بیشتری از والدین هستند اما تجربه کافی ندارند و نیازمند راهنمایی والدین هستند.
ارائه راهنمایی متناسب با سطح بلوغ فرزندتان به ایجاد اعتماد به نفس بیشتر در او کمک می‌کند. هنگامی که با نوجوانان خود ارتباط موثر برقرار می‌کنید، به او کمک می‌کنید تا در آینده به بزرگسالی مسئولیت‌پذیر تبدیل شود. در واقع شما به نوجوانان خود کمک می‌کنید تا درک کند، قوانین خانواده با افزایش سن تغییر می‌کند.
مثلاً اگر فرزند شما بخواهد از ماشین خانوادگی برای فعالیت‌های آخر هفته استفاده کند، باید درباره قوانین استفاده از ماشین و انتظارات خود با او صحبت کنید. به‌طور مثال قبل از آوردن ماشین به خانه، باک را پر کند یا ماشین را در زمان تعیین شده به خانه برگرداند.
مشخص و اعلام کردن قوانین به فرزند نوجوانتان کمک می‌کند تا بفهمد در صورت کوتاهی از رعایت قوانین باید عواقب آن را بپذیرد. در واقع شما به نوجوان خود کمک می‌کنید تا برای پذیرش مسئولیت‌های بزرگسالان آماده شود.
مهمترین راهکارهای برقراری ارتباط موثر با نوجوانان
1- فعالانه گوش دهید: مهمترین کاری که والدین می‌توانند برای بهبود ارتباط با نوجوانان انجام دهند این است که به آنها گوش دهند. نوجوانان باید احساس کنند که مهم هستند و از حمایت پدر و مادر برخوردارند. اینگونه تأثیر بیشتری در زندگی فرزند نوجوان خود خواهید داشت حتی اگر آنها زمان زیادی را دور از شما سپری کنند. البته، گوش دادن باعث شنیدن هم می‌شود. یعنی وقتی شما به صحبت‌های فرزندتان گوش می‌دهید، او نیز بیشتر به شما گوش می‌دهد.
2- پرداختن به موضوعات سخت: از صحبت کردن درباره موضوعات مانند رابطه جنسی و مصرف مواد مخدر با فرزندتان نترسید. خطر پرهیز از موضوعات سخت این است که والدین متوجه نخواهند شد که فرزند نوجوانشان چه زمانی ممکن است دچار مشکل شود.
برای مثال نوجوانان درباره ارتباط با جنس مخالف سؤالاتی خواهند داشت که ممکن است ساعات زیادی ذهن و افکار آنها را درگیر کند. نوجوانانی که درباره افکار یا احساسات خود با پدر یا مادر گفت‌وگو می‌کنند و از سوی آنها حمایت و درک می‌شوند، هنگام مواجهه با تصمیمات سخت، تکانشی عمل نمی‌کنند و بیشتر درباره عواقب عمل خود فکر می‌کنند.می‌توانید با اجرای کارهای زیر با موضوعات سخت راحت‌تر برخورد کنید:
* با نوجوان خود در تماس باشید، بدانید فرزندتان کجاست و نگرانی‌هایی که درباره رفتار او دارید را بررسی کنید. این باعث می‌شود، قبل از اینکه همه چیز از کنترل خارج شود شانس بیشتری برای کمک به نوجوان خود داشته باشید.
* نوجوان خود را تشویق کنید تا دوستانش را برای به خانه دعوت کند. با تبدیل خانه به مکانی راحت برای دوستان فرزندتان، چیزهای زیادی درباره زندگی نوجوانان خواهید آموخت.
* آگاهی خود را از مسائل و مشکلات دوران نوجوانی و بلوغ افزایش دهید تا در صورت بروز این مشکلات از پیش راهکارهای مقابله‌ای را بدانید.
چطور به درگیری با نوجوان پایان دهیم؟
گاهی اوقات اختلافات روزمره بین والدین و نوجوانان باعث می‌شود والدین احساس ناتوانی کنند و آرزو کنند کاش می‌دانستند چه کاری باید انجام دهند. مشاجره والدین با فرزند نوجوانشان اغلب درباره مسئولیت‌های خانه، مقررات رفت و آمد، نحوه لباس پوشیدن و دوستان است. علت این مشاجره‌ها چیز نیست جز دیدگاه متفاوت والدین و نوجوانان.
به عنوان مثال برای بسیاری از نوجوانان، مرتب بودن اتاق‌شان دغدغه اصلی نیست. دوستان و فعالیت‌های خارج از خانه اغلب اولویت اصلی آنهاست. برای بسیاری از والدین، عدم توجه نوجوانان به اتاق خوابشان باعث می شود که احساس کنند نوجوانان به ارزش‌های آنها احترام نمی‌گذارد.
خبر خوب این است که بسیاری از نوجوانان شلخته هم به والدین خود احترام می‌گذارند و هم بزرگسالانی مسئولیت‌پذیر می‌شوند. اما آنها تا زمانی که مسئول خانه‌های خود نشوند، ممکن است احساس کنند، نظافت خانه خیلی مهم نیست. در این بین والدین چه کاری باید انجام دهند؟
بسیاری از والدین دائم به نوجوان خود التماس می‌کنند که اتاقش را تمیز کند و وقتی ناامید می‌شوند خودشان به تمیز کردن اتاق می‌پردازند. این درحالیست که نوجوانان اتاق‌شان را فضای خصوصی می‌دانند و تمایل دارند همان‌طور آشفته باشد. به همین دلیل مشاجرات بالا می‌گیرد و نبرد قدرت‌ها رخ می‌دهد.
اگر والدین برای نظافت اتاق با فرزندشان قوانینی تعیین کنند، کمتر چنین مشکلاتی رخ خواهد داد. مثلاً آنها می‌توانند درباره برداشتن باقی مانده غذا یا گذاشتن لباس‌های کثیف در سبد به توافق برسند. آنها می‌توانند درباره پاداش و عواقب اجرا یا عدم اجرای این قوانین با فرزند خود صحبت کنند. شاید رسیدن به توافقی که رضایت هر دو را تامین کند کمی طول بکشد اما چنین قراردادهایی به‌ویژه اگر کتبی باشند می‌تواند در پایان داده به مشاجرات روزانه کمک کند.
موانع ارتباطی والدین با نوجوانان
صحبت کردن والدین با فرزند نوجوان همیشه آسان نیست. گاهی اوقات هر قدر برای برقراری ارتباط تلاش کنید، باز هم پیام شما توسط فرزندتان به درستی درک نمی‌شود. رفتارهایی که مانع برقراری ارتباط خوب با نوجوانان می‌شود شامل موارد زیر است:
* برخورد دیکتاتوری با نوجوان
* پیش‌داوری و انتقاد کردن از نوجوان
* تحقیر کردن و نادیده گرفتن نوجوان
* امتناع از گوش دادن به دیدگاه نوجوان
راهکارهایی برای بهبود ارتباط والدین با نوجوان
از راه‌های زیر می‌توانید راه را برای ارتباط خوب با فرزند نوجوان خود باز کنید:
1- نشان دهید همیشه آماده و مایل به گوش دادن به او هستید: “نظر تو واقعا برای من مهمه”
2- به نوجوان خود بفهمانید که برای درک دیدگاه او تلاش می کنید: پس از شنیدن صحبت‌های نوجوانتان، بپرسید که آیا آن را درست فهمیده‌اید یا نه؛ مثلاً «چیزی که من می‌فهمم این است که تو می‌گویی…» یا «پس اونچه واقعاً برای تو مهمه اینه که … »
3- تمایل‌تان را برای همکاری با فرزند خود برای رسیدن به تصمیمی مشترک ابراز کنید: “بیا هر کدوم از ما درباره نحوه برخورد با این موضوع نظر خودش رو بگه”، “اگر تو بودی، چطور این کار را انجام می‌دادی؟” یا “به نظر تو چه اتفاقی باید بیفتد؟”.
4- هر روز، زمانی را برای ارتباط با نوجوان خود اختصاص دهید: صرف یک وعده غذایی با هم، گذراندن چند دقیقه با هم قبل از رفتن به رختخواب یا اختصاص مدت زمان طولانی‌تر با هم در آخر هفته می‌تواند کمک بزرگی به بهبود ارتباط شما با فرزند نوجوانتان کند.
5- فعالیت هایی را پیدا کنید که از انجام آنها با هم لذت می برید: بیان افکار در طول مکالمه‌ای رودررو برای نوجوانان مشکل است. اما انجام یک فعالیت مفرح با هم، مانند بازی کامپیوتری، درست کردن غذا یا پیاده‌روی در طراف شهر می‌تواند جریان گفتگو را آسان‌تر کند. نوجوانان زمانی که احساس آرامش کنند بیشتر احساسات و افکار خودشان را بروز می‌دهند.
6- به نوجوان خود اجازه دهید حریم خصوصی داشته باشد: نوجوانان وقتی احساس کنند مورد احترام شما هستند، مایلند چیزهای مهم را با شما در میان بگذارند. دادن استقلال به آنها راهی عالی برای نشان دادن احترام به نوجوان است.
7- به نوجوان اجازه دهید نظراتی متفاوت با شما داشته باشد: آزادی نوجوانان در بیان ایده‌ها و دیدگاه‌های خود به آنها کمک می‌کند تا از نظر عاطفی بالغ شوند.
با وجود بهترین تلاش‌های والدین برای شناخت نوجوان خود، برخی اوقات به نظر می رسد مشکلات فرزندان برای آنها غافلگیر کننده است. بر همین اساس مرکز مشاوره یاسان، مرکز تخصصی روانشناسی کودک، نوجوان و بلوغ بسته‌ای آموزشی” هیولای نوجوانی را بشناسیم” را طراحی کرده است تا والدین را در مواجهه با مشکلات رفتاری و هیجانی نوجوانان و بهبود رابطه آنها با فرزندانشان کمک کند.
به یاد داشته باشدی برای رفتارهای پرخطر و غیر قابل کنترل نوجوانتان باید حتماً از روانشناس متخصص نوجوان کمک بگیرید. برای دریافت نوبت از روانشناس نوجوان به سایت مرکز مشاوره یاسان به آدرس www.yasanclinic.ir مراجعه کنید یا به شماره ۰۹۹۳۵۹۶۸۰۱۰ از طریق واتس اپ پیام دهید.