اهمیت جلسه دفاع به عنوان مرحله نهایی انجام پایان نامه بر کسی پوشیده نیست و رعایت نکات گفته شده در این مطلب برای موفقیت شما در روز دفاع بسیار مهم و ضروری است، اما با توجه به تنوع موضوعات تخصصی و شرایط متفاوت دانشجویان ممکن است توجه به نکات خاصی برای هر جلسه الزامی باشد. از این‌رو توصیه ما به شما این است حتما تمام امور پایان‌نامه و به‌ویژه همه مسائل مربوط به برگزاری جلسه دفاع خود را با استاد راهنمای‌تان چک کنید و از مشورت با استادان و کارشناسان متخصص و دانشجویانی که با موفقیت این مرحله را پشت سر گذاشته‌اند، غافل نشوید، چراکه گاهی یک نکته جزئی ممکن است در پروسه موفقیت شما تاثیر مثبت بسزایی داشته باشد.
نگارش پایان‌نامه‌ای علمی، معتبر و باکیفیت مهمترین دغدغه دانشجویان دوره کارشناسی ارشد و دکتری است، اما حقیقت این است که مهمتر از این کار، دفاع از پایان‌نامه است؛ از این‌رو لازم است از نحوه دفاع و نکات مهم در برگزاری جلسه آن به‌خوبی آگاه شویم و با اعتمادبه‌نفس و مسلط به نتیجه دلخواه برسیم.
دفاع از پایان‌نامه
پس از اتمام نگارش پایان‌نامه تحصیلات تکمیلی نوبت به دفاع از آن می‌رسد؛ دفاع از پایان‌نامه کارشناسی ارشد یا دفاع از پایان‌نامه دکتری؛ برای انجام دادن این مرحله، دانشجو باید یک نسخه از پایان‌نامه‌اش را به دانشگاه محل تحصیلش تحویل دهد تا پس از تعیین داوران، در جلسه‌ای رسمی درباره پایان‌نامه خود گزارشی شفاهی ارائه دهد. دانشجو در این گزارش 30 تا 45 دقیقه فرصت دارد درباره پژوهش خود و مراحل تکمیل آن توضیح دهد تا همه حاضران در جلسه از روند تحقیق و چالش‌های مسیر تهیه و نگارش آن آگاه شوند.
جلسه دفاع پایان نامه چیست؟ دانشجویان تحصیلات تکمیلی (کارشناسی ارشد و دکتری) بعد از به پایان رساندن پایان نامه خود موظف اند نسخه ای از آن را به دانشگاه محل تحصیل خود ارائه نمایند و با مشخص شدن داوران می بایست در یک جلسه رسمی حضور یافته و با ارائه گزارش شفاهی از پژوهش خود، به پرسش های داوران حاضر در جلسه پاسخ دهند.
همچنین موظف است با صبر و حوصله به پرسش‌های داوران به‌طور دقیق و کامل پاسخ دهد تا چنانچه کاستی یا نقصی در پژوهش وی باشد، مشخص شود و او بتواند در نسخه نهایی پایان‌نامه آن را اصلاح یا تکمیل کند. جلسه دفاع از پایان‌نامه کارشناسی ارشد یا دفاع از پایان‌نامه دکتری برای دانشجویان از اهمیت بسیاری برخوردار است، چراکه از یک پژوهش علمی دفاع می‌شود؛ دستاوردی که ممکن است در پیشرفت تکنولوژی و صنعت کشور کمک کند و از طرفی در ادامه مسیر تحصیل او موثر است.
استادان در این جلسه با محک زدن سطح علمی دانشجو به میزان تسلط وی پی می‌برند و با طرح سوالات مختلف مطمئن می‌شوند که انجام پایان نامه توسط دانشجو تهیه و تدوین و کاملا درک شده و از آثار دیگران کپی یا سرقت نشده است.
بدون شک انجام یک پروژه تحقیقاتی یکی از مهمترین بخش‌های دوره آموزش یک دانشجو در تحصیلات تکمیلی است. بر همین منوال شاید بتوان جلسه دفاع از پایان‌نامه را مهمترین و به یاد ماندنی‌ترین خاطرات یک دانشجو، از دوران تحصیلش دانست. خاطره‌ای که خوب یا بد به راحتی فراموش نمی‌شود. پس هر چه بیشتر سعی کنیم تا این خاطره از نوع زیبای آن باشد.
ارائه شفاهی رایج‌ترین روش دفاع از پایان‌نامه است. در صورت ارائه نامناسب و عدم تسلط بر بیان مطالب و عدم توانایی در انتقال مفاهیم، مطمئناً نتیجه زحمات شما آنطور که فکر می‌کنید، نخواهد شد. نحوه ارائه شما، در یک زمان 20 تا 30 دقیقه ای و آن هم فقط برای یکبار، تاثیر زیادی در کسب نمره و سرنوشت آینده علمی شما را دارد.
نقش مهم جلسه دفاع در زندگی تحصیلی دانشجویان موفقیت در این جلسه نقش مهمی در زندگی تحصیلی دانشجویان مقاطع تحصیلات تکمیلی دارد و بدیهی است آنان که چند ماه درگیر انجام پژوهش پایان‌نامه و نگارش گزارش آن بوده‌اند، برای ارائه نتایج آن نگران باشند. اما فراموش نکنیم که بخشی از ارزیابی داوران مبتنی بر توان ارائه مطالب و مهارت دانشجویان در پاسخگویی به پرسش‌هاست؛ و این نگرانی از توان آنان خواهد کاست. در نتیجه، هر چه دانشجویان آرامش بیشتری داشته باشند، با سهولت بیشتری می‌توانند پاسخگوی پرسش‌های داوران باشند.
نکات مهم برای جلسه دفاع از پایان نامه
برای جلسه دفاع از پایان نامه کارشناسی ارشد یا دفاع از پایان‌نامه دکتری باید به چند نکته مهم توجه کرد که ما این نکات را به دو دسته تقسیم کرده‌ایم:
الف. نکات مهم پیش از دفاع
ب. نکات مهم هنگام دفاع الف.
نکات مهم پیش از دفاع پیش از برگزاری جلسه دفاع از پایان نامه کارشناسی ارشد یا دفاع از پایان‌نامه دکتری لازم است دانشجویان موارد زیر را رعایت کنند:
1. برنامه‌ریزی: همچنان که در همه زندگی برنامه‌ریزی و مدیریت زمان ضروری است، برای برگزاری یک جلسه دفاع موفق و جذاب، که نمایانگر قدرت علمی و تسلط دانشجو بر نتیجه ماه‌ها مطالعه و پژوهش است، نیز باید طبق برنامه پیش رفت تا پیش از روز دفاع همه کارها انجام شود و با آمادگی کامل و آرامش جلسه را برگزار کرد.
2. آگاهی از قوانین دانشگاه: هر دانشگاهی قوانین خاصی برای نگارش پایان‌نامه و دفاع از پایان‌نامه کارشناسی ارشد یا دفاع از پایان‌نامه دکتری دارد. دانشجو باید بداند که چه کسانی در جلسه دفاع او شرکت می‌کنند، داوران جلسه چه کسانی هستند و آیا استاد راهنما یا مشاور در جلسه خواهد بود؟
3. انتخاب زمان مناسب برای جلسه دفاع: صبح بهترین زمان برای جلسه دفاع پایان نامه است، اما نه خیلی زود؛ بهتر است پس از ساعت ده صبح جلسه برگزار شود.
4. دقت در جزئیات: تسلط بر همه فصول و اطلاعات پایان‌نامه الزامی است، چراکه استادان با دقت پایان‌نامه را می‌خوانند. حتی بهتر است دانشجو درباره موضوع پایان‌نامه مطالعه کند و از آخرین پژوهش‌های انجام‌شده در آن حوزه مطلع شود و کاملا به‌روز باشد.
5. شرکت در جلسات دفاع دیگران: دانشجو باید برای آشنایی با فرآیند برگزاری جلسات دفاع از پایان‌نامه و کسب تجربه، در جلسات دفاع دیگران شرکت کند و نکات مهم را به خاطر بسپارد.
6. تهیه وسایل مورد نیاز: تهیه یک نسخه از پایان‌نامه و مشخص کردن قسمت‌های مهم آن، بررسی کامل لپ‌تاپ برای پیشگیری از مشکلات احتمالی، آماده کردن فایل‌های پایان‌نامه و تهیه نسخه پشتیبان از آن‌ها، چک کردن پاورپوینت دفاع و سیستم‌های نمایش سالن جلسه، تهیه کاغذ و خودکار برای نوشتن نکات استادان، آب و کمی خوراکی مغذی شیرین برای مواقع لازم و… پیش از برگزاری جلسه دفاع ضروری است.
7. تهیه پاورپوینتی جذاب و کامل: معمول است که دانشجویان در جلسه دفاع از پایان‌نامه کارشناسی ارشد یا دفاع از پایان‌نامه دکتری پاورپوینتی تهیه می‌کنند و با نمایش اسلایدهای آن در جلسه به توضیح مطالب خود می‌پردازند؛ البته مطالب باید اولویت‌بندی شوند تا نکته مهمی جا نیفتد.
8. متناسب‌سازی حجم مطالب براساس زمان جلسه: تنظیم زمان برای ارائه بخش‌های مختلف پایان‌نامه و تناسب حجم مطالب با زمان جلسه از موارد مهم دیگر است. معمولا برای دفاع دانشجو 30 تا 45 دقیقه زمان در نظر گرفته می‌شود، از این‌رو دانشجو باید برای توضیح هر بخش از پایان‌نامه زمانی مناسب اختصاص دهد.
9. تعیین نحوه روایت و بیان خود: به‌کارگیری مهارت‌های سخنرانی و سخنوری به جلب نظر داوران و حضار کمک می‌کند. برای تسلط بیشتر می‌توان از چکیده دفاع یادداشت‌هایی آماده و قبل از جلسه آن‌ها را مرور کرد.
10. تهیه فهرستی از پرسش‌های احتمالی: در طول جلسه داوران سوالاتی خواهند پرسید. نوشتن سوالات احتمالی و پاسخ‌هایی مناسب و قانع‌کننده بر تسلط دانشجو موثر است، اما نباید جملات پاسخ را حفظ کرد، درک مفاهیم و توضیحش در جلسه طبیعی و جذاب‌تر است.
11. تمرین کردن: دانشجو باید پیش از روز برگزاری جلسه چند بار به‌تنهایی و چند بار در جمع دوستان یا خانواده دفاع خود را تمرین کند تا کاملا بر اجرای خود مسلط شود. حتی می‌توان اجرای تمرینی را ضبط کرد و با گوش کردن به آن نقاط ضعف خود را پیدا کرد.
12. غلبه بر استرس: استرس داشتن تا حدی طبیعی است، اما با رعایت چند مورد باید از افزایش میزان آن جلوگیری کرد؛ مثلا روز قبل از جلسه دفاع حتما استراحت کافی و خواب راحت داشت. تغذیه کافی و مناسب به افزایش انرژی کمک می‌کند. همچنین آشنایی با داوران پیش از جلسه دفاع نیز از استرس می‌کاهد؛ برای شناخت بهتر داوران می‌توان از مقالاتی که آن‌ها نوشته‌اند، به‌ویژه مقالات مرتبط با موضوع خود اطلاعاتی جمع کرد. در نهایت، مراجعه به یک مشاور خوب نیز می‌تواند به رفع استرس بیش از حد کمک کند.
13. مشورت با استاد راهنما: مشورت کردن با استاد راهنما بسیار مفید است و باید یک هفته پیش از زمان جلسه دفاع نسخه‌ای از پایان‌نامه را برای او و داوران فرستاد.
14. انتخاب و تهیه پوششی مناسب: تهیه لباسی شیک و مرتب و البته ساده و داشتن ظاهری آراسته و موجه در جلسه، دید داوران و حضار را بهتر و مثبت می‌کند.
15. حضور در سالن دفاع یک ساعت پیش از جلسه: آماده‌سازی زودتر فضا و امکانات باعث راحتی خیال دانشجو خواهد شد تا تمرکز او فقط بر اجرای دفاعیه معطوف شود.
ب. نکات مهم هنگام دفاع هنگام
برگزاری جلسه دفاع از پایان نامه کارشناسی ارشد یا دفاع از پایان‌نامه دکتری نیز دانشجویان باید به نکات مهمی توجه کنند که عبارت‌اند از:
1. آغازی درست، پرانرژی و جذاب: بهتر است با نام خدا و معرفی خود و موضوع پایان‌نامه کلام را آغاز کرد، سپس به معرفی استاد راهنما و مشاور با ذکر لفظ استاد یا دکتر پرداخت و از آن‌ها و حضار تشکر کرد. یک مقدمه مناسب و محترمانه می‌تواند تاثیر خوبی بر حاضران در جلسه بگذارد و در نهایت به پایانی خوب ختم خواهد شد.
2. صحبت درباره موضوع پایان‌نامه: دانشجو باید براساس برنامه‌ریزی‌اش داستان پایان‌نامه خود را روایت کند و نکات مهم را طبق اولویت‌هایی که مشخص کرده توضیح دهد؛ دلایل انتخاب موضوع پایان‌نامه، اهداف پژوهش، اهمیت آن، ساختار کلی و روش تحقیق، چگونگی گردآوری اطلاعات، فراز و فرودهای فرآیند تحقیق، دستاوردهای پژوهش، مدت زمان پژوهش و… در این بخش می‌توان به متمایز و مفید و موثر بودن پژوهش اشاره کرد تا ارزش کار مشخص شود.
3. طرح سوالات و فرضیه‌ها: هر پایان‌نامه بر مبنای پرسش‌هایی شکل می‌گیرد و در هر فصل به یکی از آن‌ها با طرح فرضیه‌هایی پاسخ داده می‌شود. اینک باید به‌طور خلاصه به این سوال و جواب‌ها پرداخت، مگر اینکه استادان خواستار توضیح بیشتری باشند.
4. بیان نتیجه‌گیری: در بخش پایانی باید نتیجه‌گیری دانشجو از پژوهش بیان و پیشنهادهایی ارائه شود.
5. تشکر مجدد و قدردانی از استادان: در انتهای جلسه ضروری است از استادان دوباره سپاسگزاری کرد و یکی از روش‌های خوب آن اختصاص اسلاید پایانی پاورپوینت به ذکر نام استادان و تقدیر از آن‌هاست.
کارهایتان را به دقیقه 90 موکول نکنید
راهکارهایی که موجب موفقیت آمیز شدن جلسه دفاعیه دانشجویان می شود: اگر شما یک دانشجو هستید که به زودی تصمیم دارید از پایان نامه خود دفاع کنید باید آمادگی های قبلی را به موقع انجام دهید هر چه کارهایتان را به دقیقه 90 موکول کنید بیشتر استرس و اضطراب می گیرید. وی ادامه داد: هماهنگی های لازم برای جلسه دفاع مثل هماهنگی های سالنی که قرار است دفاعیه خود را در آن انجام دهید و شکل پذیرایی مهمانان در جلسه را از قبل برنامه ریزی کنید تا در روز جلسه با مشکل جدی که باعث بهم ریختن افکار شما و استرس‌تان می شود مواجه نشوید از دیگر کارهایی که باید از قبل انجام گیرد آماده بودن متن، وسایل و اطلاعات مربوط به ارائه پروژه است.
به مشاور روانشناس مراجعه کنید
در زمینه استرس و تاثیر آن در نحوه ارائه و مدیریت جلسه دفاعیه: بسیاری از دانشجویان با اختلال استرسی در امتحان و این گونه جلسات مواجه می‌شوند اگر فردی احتمال می‌دهد که با استرس بسیار شدید در این جلسات روبه رو می‌شود باید چند روز قبل به روانشناس/ مشاور مراجعه کرده و کمک بگیرد اما برای همه دانشجویان کمی استرس وجود دارد برای پیشگیری و کنترل اضطراب باید از تکنیک های مقابله با آن کمک گرفت.
جلسه دفاعتان را شبیه سازی کنید
یکی از راهکارهای عینی در زمینه موفقیت در جلسه را شبیه سازی آن است: تمرین و شبیه سازی جلسه دفاع یکی از راهکارهای مقابله با اضطراب است برای این کار بهتر است دانشجو یک یا دو روز قبل به همان مکانی که قرار است در آن پروژه خود را ارائه کند رفته و در حضور چند نفر از دوستان خود دفاعیه را به شکل واقعی و با زمان گیری تجربه کند تا بتواند ارائه بهتری در جلسه داشته باشد.
از داوران و جلسه دفاع برای خودتان غول نسازید
استرس و اضطراب نتیجه افکار بزرگ نمایی شده و منفی است دانشجویان اغلب از ارائه دفاع، داوران و استادان حاضر در جلسه برای خود یک غول بزرگ تجسم می کنند اگر با این فکر به جلسه دفاع برویم که این پایان نامه را خودم انجام دادم و تحقیقات و زحمات زیادی کشیدم به همین دلیل اطلاعات من از همه کسانی که در جلسه هستند در این زمینه حتی از اطلاعات داوران بیشتر و جامع‌تر است اعتماد به نفستان زیاد شده و چند ساعت دفاع به بهترین شکل و با آرامش سپری می‌شود.
تکنیک‌هایی که در کاهش اضطراب معجزه می‌کند
چند روش معجزه آسا را در ایجاد آرامش و کاهش اضطراب: یکی از بهترین راه کارهای مقابله با اضطراب تکنیک تنفس عمیق است قبل از اینکه جلسه دفاعتان شروع شود پنج نفس عمیق بکشید که دم از طریق بینی و بازدم از طریق دهان صورت گیرد با این کار آرامش‌تان تا حد زیادی افزایش پیدا می‌کند. تجسم خوب، تلقین مثبت، افکار شاد و انرژی بخش باعث می‌شود که اضطراب‌تان کمتر شده و واقعا روز دفاعتان با این انرژی مثبت به پایان برسد.
نگارش پایان‌نامه‌ای علمی، معتبر و باکیفیت مهمترین دغدغه دانشجویان دوره کارشناسی ارشد و دکتری است، اما حقیقت این است که مهمتر از این کار، دفاع از پایان‌نامه است؛ از این‌رو لازم است از نحوه دفاع و نکات مهم در برگزاری جلسه آن به‌خوبی آگاه شویم و با اعتمادبه‌نفس و مسلط به نتیجه دلخواه برسیم.
دفاع از پایان‌نامه
پس از اتمام نگارش پایان‌نامه تحصیلات تکمیلی نوبت به دفاع از آن می‌رسد؛ دفاع از پایان‌نامه کارشناسی ارشد یا دفاع از پایان‌نامه دکتری؛ برای انجام دادن این مرحله، دانشجو باید یک نسخه از پایان‌نامه‌اش را به دانشگاه محل تحصیلش تحویل دهد تا پس از تعیین داوران، در جلسه‌ای رسمی درباره پایان‌نامه خود گزارشی شفاهی ارائه دهد. دانشجو در این گزارش 30 تا 45 دقیقه فرصت دارد درباره پژوهش خود و مراحل تکمیل آن توضیح دهد تا همه حاضران در جلسه از روند تحقیق و چالش‌های مسیر تهیه و نگارش آن آگاه شوند.
جلسه دفاع پایان نامه چیست؟ دانشجویان تحصیلات تکمیلی (کارشناسی ارشد و دکتری) بعد از به پایان رساندن پایان نامه خود موظف اند نسخه ای از آن را به دانشگاه محل تحصیل خود ارائه نمایند و با مشخص شدن داوران می بایست در یک جلسه رسمی حضور یافته و با ارائه گزارش شفاهی از پژوهش خود، به پرسش های داوران حاضر در جلسه پاسخ دهند.
همچنین موظف است با صبر و حوصله به پرسش‌های داوران به‌طور دقیق و کامل پاسخ دهد تا چنانچه کاستی یا نقصی در پژوهش وی باشد، مشخص شود و او بتواند در نسخه نهایی پایان‌نامه آن را اصلاح یا تکمیل کند. جلسه دفاع از پایان‌نامه کارشناسی ارشد یا دفاع از پایان‌نامه دکتری برای دانشجویان از اهمیت بسیاری برخوردار است، چراکه از یک پژوهش علمی دفاع می‌شود؛ دستاوردی که ممکن است در پیشرفت تکنولوژی و صنعت کشور کمک کند و از طرفی در ادامه مسیر تحصیل او موثر است.
استادان در این جلسه با محک زدن سطح علمی دانشجو به میزان تسلط وی پی می‌برند و با طرح سوالات مختلف مطمئن می‌شوند که انجام پایان نامه توسط دانشجو تهیه و تدوین و کاملا درک شده و از آثار دیگران کپی یا سرقت نشده است.
بدون شک انجام یک پروژه تحقیقاتی یکی از مهمترین بخش‌های دوره آموزش یک دانشجو در تحصیلات تکمیلی است. بر همین منوال شاید بتوان جلسه دفاع از پایان‌نامه را مهمترین و به یاد ماندنی‌ترین خاطرات یک دانشجو، از دوران تحصیلش دانست. خاطره‌ای که خوب یا بد به راحتی فراموش نمی‌شود. پس هر چه بیشتر سعی کنیم تا این خاطره از نوع زیبای آن باشد.
ارائه شفاهی رایج‌ترین روش دفاع از پایان‌نامه است. در صورت ارائه نامناسب و عدم تسلط بر بیان مطالب و عدم توانایی در انتقال مفاهیم، مطمئناً نتیجه زحمات شما آنطور که فکر می‌کنید، نخواهد شد. نحوه ارائه شما، در یک زمان 20 تا 30 دقیقه ای و آن هم فقط برای یکبار، تاثیر زیادی در کسب نمره و سرنوشت آینده علمی شما را دارد.
نقش مهم جلسه دفاع در زندگی تحصیلی دانشجویان موفقیت در این جلسه نقش مهمی در زندگی تحصیلی دانشجویان مقاطع تحصیلات تکمیلی دارد و بدیهی است آنان که چند ماه درگیر انجام پژوهش پایان‌نامه و نگارش گزارش آن بوده‌اند، برای ارائه نتایج آن نگران باشند. اما فراموش نکنیم که بخشی از ارزیابی داوران مبتنی بر توان ارائه مطالب و مهارت دانشجویان در پاسخگویی به پرسش‌هاست؛ و این نگرانی از توان آنان خواهد کاست. در نتیجه، هر چه دانشجویان آرامش بیشتری داشته باشند، با سهولت بیشتری می‌توانند پاسخگوی پرسش‌های داوران باشند.
نکات مهم برای جلسه دفاع از پایان نامه
برای جلسه دفاع از پایان نامه کارشناسی ارشد یا دفاع از پایان‌نامه دکتری باید به چند نکته مهم توجه کرد که ما این نکات را به دو دسته تقسیم کرده‌ایم:
الف. نکات مهم پیش از دفاع
ب. نکات مهم هنگام دفاع الف.
نکات مهم پیش از دفاع پیش از برگزاری جلسه دفاع از پایان نامه کارشناسی ارشد یا دفاع از پایان‌نامه دکتری لازم است دانشجویان موارد زیر را رعایت کنند:
1. برنامه‌ریزی: همچنان که در همه زندگی برنامه‌ریزی و مدیریت زمان ضروری است، برای برگزاری یک جلسه دفاع موفق و جذاب، که نمایانگر قدرت علمی و تسلط دانشجو بر نتیجه ماه‌ها مطالعه و پژوهش است، نیز باید طبق برنامه پیش رفت تا پیش از روز دفاع همه کارها انجام شود و با آمادگی کامل و آرامش جلسه را برگزار کرد.
2. آگاهی از قوانین دانشگاه: هر دانشگاهی قوانین خاصی برای نگارش پایان‌نامه و دفاع از پایان‌نامه کارشناسی ارشد یا دفاع از پایان‌نامه دکتری دارد. دانشجو باید بداند که چه کسانی در جلسه دفاع او شرکت می‌کنند، داوران جلسه چه کسانی هستند و آیا استاد راهنما یا مشاور در جلسه خواهد بود؟
3. انتخاب زمان مناسب برای جلسه دفاع: صبح بهترین زمان برای جلسه دفاع پایان نامه است، اما نه خیلی زود؛ بهتر است پس از ساعت ده صبح جلسه برگزار شود.
4. دقت در جزئیات: تسلط بر همه فصول و اطلاعات پایان‌نامه الزامی است، چراکه استادان با دقت پایان‌نامه را می‌خوانند. حتی بهتر است دانشجو درباره موضوع پایان‌نامه مطالعه کند و از آخرین پژوهش‌های انجام‌شده در آن حوزه مطلع شود و کاملا به‌روز باشد.
5. شرکت در جلسات دفاع دیگران: دانشجو باید برای آشنایی با فرآیند برگزاری جلسات دفاع از پایان‌نامه و کسب تجربه، در جلسات دفاع دیگران شرکت کند و نکات مهم را به خاطر بسپارد.
6. تهیه وسایل مورد نیاز: تهیه یک نسخه از پایان‌نامه و مشخص کردن قسمت‌های مهم آن، بررسی کامل لپ‌تاپ برای پیشگیری از مشکلات احتمالی، آماده کردن فایل‌های پایان‌نامه و تهیه نسخه پشتیبان از آن‌ها، چک کردن پاورپوینت دفاع و سیستم‌های نمایش سالن جلسه، تهیه کاغذ و خودکار برای نوشتن نکات استادان، آب و کمی خوراکی مغذی شیرین برای مواقع لازم و… پیش از برگزاری جلسه دفاع ضروری است.
7. تهیه پاورپوینتی جذاب و کامل: معمول است که دانشجویان در جلسه دفاع از پایان‌نامه کارشناسی ارشد یا دفاع از پایان‌نامه دکتری پاورپوینتی تهیه می‌کنند و با نمایش اسلایدهای آن در جلسه به توضیح مطالب خود می‌پردازند؛ البته مطالب باید اولویت‌بندی شوند تا نکته مهمی جا نیفتد.
8. متناسب‌سازی حجم مطالب براساس زمان جلسه: تنظیم زمان برای ارائه بخش‌های مختلف پایان‌نامه و تناسب حجم مطالب با زمان جلسه از موارد مهم دیگر است. معمولا برای دفاع دانشجو 30 تا 45 دقیقه زمان در نظر گرفته می‌شود، از این‌رو دانشجو باید برای توضیح هر بخش از پایان‌نامه زمانی مناسب اختصاص دهد.
9. تعیین نحوه روایت و بیان خود: به‌کارگیری مهارت‌های سخنرانی و سخنوری به جلب نظر داوران و حضار کمک می‌کند. برای تسلط بیشتر می‌توان از چکیده دفاع یادداشت‌هایی آماده و قبل از جلسه آن‌ها را مرور کرد.
10. تهیه فهرستی از پرسش‌های احتمالی: در طول جلسه داوران سوالاتی خواهند پرسید. نوشتن سوالات احتمالی و پاسخ‌هایی مناسب و قانع‌کننده بر تسلط دانشجو موثر است، اما نباید جملات پاسخ را حفظ کرد، درک مفاهیم و توضیحش در جلسه طبیعی و جذاب‌تر است.
11. تمرین کردن: دانشجو باید پیش از روز برگزاری جلسه چند بار به‌تنهایی و چند بار در جمع دوستان یا خانواده دفاع خود را تمرین کند تا کاملا بر اجرای خود مسلط شود. حتی می‌توان اجرای تمرینی را ضبط کرد و با گوش کردن به آن نقاط ضعف خود را پیدا کرد.
12. غلبه بر استرس: استرس داشتن تا حدی طبیعی است، اما با رعایت چند مورد باید از افزایش میزان آن جلوگیری کرد؛ مثلا روز قبل از جلسه دفاع حتما استراحت کافی و خواب راحت داشت. تغذیه کافی و مناسب به افزایش انرژی کمک می‌کند. همچنین آشنایی با داوران پیش از جلسه دفاع نیز از استرس می‌کاهد؛ برای شناخت بهتر داوران می‌توان از مقالاتی که آن‌ها نوشته‌اند، به‌ویژه مقالات مرتبط با موضوع خود اطلاعاتی جمع کرد. در نهایت، مراجعه به یک مشاور خوب نیز می‌تواند به رفع استرس بیش از حد کمک کند.
13. مشورت با استاد راهنما: مشورت کردن با استاد راهنما بسیار مفید است و باید یک هفته پیش از زمان جلسه دفاع نسخه‌ای از پایان‌نامه را برای او و داوران فرستاد.
14. انتخاب و تهیه پوششی مناسب: تهیه لباسی شیک و مرتب و البته ساده و داشتن ظاهری آراسته و موجه در جلسه، دید داوران و حضار را بهتر و مثبت می‌کند.
15. حضور در سالن دفاع یک ساعت پیش از جلسه: آماده‌سازی زودتر فضا و امکانات باعث راحتی خیال دانشجو خواهد شد تا تمرکز او فقط بر اجرای دفاعیه معطوف شود.
ب. نکات مهم هنگام دفاع هنگام
برگزاری جلسه دفاع از پایان نامه کارشناسی ارشد یا دفاع از پایان‌نامه دکتری نیز دانشجویان باید به نکات مهمی توجه کنند که عبارت‌اند از:
1. آغازی درست، پرانرژی و جذاب: بهتر است با نام خدا و معرفی خود و موضوع پایان‌نامه کلام را آغاز کرد، سپس به معرفی استاد راهنما و مشاور با ذکر لفظ استاد یا دکتر پرداخت و از آن‌ها و حضار تشکر کرد. یک مقدمه مناسب و محترمانه می‌تواند تاثیر خوبی بر حاضران در جلسه بگذارد و در نهایت به پایانی خوب ختم خواهد شد.
2. صحبت درباره موضوع پایان‌نامه: دانشجو باید براساس برنامه‌ریزی‌اش داستان پایان‌نامه خود را روایت کند و نکات مهم را طبق اولویت‌هایی که مشخص کرده توضیح دهد؛ دلایل انتخاب موضوع پایان‌نامه، اهداف پژوهش، اهمیت آن، ساختار کلی و روش تحقیق، چگونگی گردآوری اطلاعات، فراز و فرودهای فرآیند تحقیق، دستاوردهای پژوهش، مدت زمان پژوهش و… در این بخش می‌توان به متمایز و مفید و موثر بودن پژوهش اشاره کرد تا ارزش کار مشخص شود.
3. طرح سوالات و فرضیه‌ها: هر پایان‌نامه بر مبنای پرسش‌هایی شکل می‌گیرد و در هر فصل به یکی از آن‌ها با طرح فرضیه‌هایی پاسخ داده می‌شود. اینک باید به‌طور خلاصه به این سوال و جواب‌ها پرداخت، مگر اینکه استادان خواستار توضیح بیشتری باشند.
4. بیان نتیجه‌گیری: در بخش پایانی باید نتیجه‌گیری دانشجو از پژوهش بیان و پیشنهادهایی ارائه شود.
5. تشکر مجدد و قدردانی از استادان: در انتهای جلسه ضروری است از استادان دوباره سپاسگزاری کرد و یکی از روش‌های خوب آن اختصاص اسلاید پایانی پاورپوینت به ذکر نام استادان و تقدیر از آن‌هاست.
کارهایتان را به دقیقه 90 موکول نکنید
راهکارهایی که موجب موفقیت آمیز شدن جلسه دفاعیه دانشجویان می شود: اگر شما یک دانشجو هستید که به زودی تصمیم دارید از پایان نامه خود دفاع کنید باید آمادگی های قبلی را به موقع انجام دهید هر چه کارهایتان را به دقیقه 90 موکول کنید بیشتر استرس و اضطراب می گیرید. وی ادامه داد: هماهنگی های لازم برای جلسه دفاع مثل هماهنگی های سالنی که قرار است دفاعیه خود را در آن انجام دهید و شکل پذیرایی مهمانان در جلسه را از قبل برنامه ریزی کنید تا در روز جلسه با مشکل جدی که باعث بهم ریختن افکار شما و استرس‌تان می شود مواجه نشوید از دیگر کارهایی که باید از قبل انجام گیرد آماده بودن متن، وسایل و اطلاعات مربوط به ارائه پروژه است.
به مشاور روانشناس مراجعه کنید
در زمینه استرس و تاثیر آن در نحوه ارائه و مدیریت جلسه دفاعیه: بسیاری از دانشجویان با اختلال استرسی در امتحان و این گونه جلسات مواجه می‌شوند اگر فردی احتمال می‌دهد که با استرس بسیار شدید در این جلسات روبه رو می‌شود باید چند روز قبل به روانشناس/ مشاور مراجعه کرده و کمک بگیرد اما برای همه دانشجویان کمی استرس وجود دارد برای پیشگیری و کنترل اضطراب باید از تکنیک های مقابله با آن کمک گرفت.
جلسه دفاعتان را شبیه سازی کنید
یکی از راهکارهای عینی در زمینه موفقیت در جلسه را شبیه سازی آن است: تمرین و شبیه سازی جلسه دفاع یکی از راهکارهای مقابله با اضطراب است برای این کار بهتر است دانشجو یک یا دو روز قبل به همان مکانی که قرار است در آن پروژه خود را ارائه کند رفته و در حضور چند نفر از دوستان خود دفاعیه را به شکل واقعی و با زمان گیری تجربه کند تا بتواند ارائه بهتری در جلسه داشته باشد.
از داوران و جلسه دفاع برای خودتان غول نسازید
استرس و اضطراب نتیجه افکار بزرگ نمایی شده و منفی است دانشجویان اغلب از ارائه دفاع، داوران و استادان حاضر در جلسه برای خود یک غول بزرگ تجسم می کنند اگر با این فکر به جلسه دفاع برویم که این پایان نامه را خودم انجام دادم و تحقیقات و زحمات زیادی کشیدم به همین دلیل اطلاعات من از همه کسانی که در جلسه هستند در این زمینه حتی از اطلاعات داوران بیشتر و جامع‌تر است اعتماد به نفستان زیاد شده و چند ساعت دفاع به بهترین شکل و با آرامش سپری می‌شود.
تکنیک‌هایی که در کاهش اضطراب معجزه می‌کند
چند روش معجزه آسا را در ایجاد آرامش و کاهش اضطراب: یکی از بهترین راه کارهای مقابله با اضطراب تکنیک تنفس عمیق است قبل از اینکه جلسه دفاعتان شروع شود پنج نفس عمیق بکشید که دم از طریق بینی و بازدم از طریق دهان صورت گیرد با این کار آرامش‌تان تا حد زیادی افزایش پیدا می‌کند. تجسم خوب، تلقین مثبت، افکار شاد و انرژی بخش باعث می‌شود که اضطراب‌تان کمتر شده و واقعا روز دفاعتان با این انرژی مثبت به پایان برسد.
چند نکته مهم دیگر
1. استادان را باید با لفظ استاد یا دکتر نام برد.
2. لازم است هنگام صحبت استادان ساکت ماند و به هیچ وجه کلام‌شان را قطع نکرد.
3. بحث کردن با استادان دور از ادب است و باید از این کار خودداری شود. همچنین لازم نیست در طول جلسه از سکوت داوران نگران شد.
4. دانشجو باید به همه پرسش‌های استادان مستند و با رفرنس پاسخ دهد.
5. در طول جلسه می‌توان هر از گاهی برای کاهش استرس به پایان‌نامه نگاهی انداخت.
6. برای اینکه جلسه خسته‌کننده نباشد، می‌توان با طرح سوالاتی ذهن حاضران در جلسه را درگیر موضوع کرد.
7. بهتر است دانشجویان از دوستان‌شان برای پذیرایی جلسه کمک بگیرند و خودشان را مشغول این کار نکنند.
8. در صورت بروز اتفاق‌هایی ناگهانی باید با حفظ خونسردی جلسه را مدیریت کرد، زیرا این‌گونه نقص‌ها متوجه دانشجو نخواهد بود.
1. استادان را باید با لفظ استاد یا دکتر نام برد.
2. لازم است هنگام صحبت استادان ساکت ماند و به هیچ وجه کلام‌شان را قطع نکرد.
3. بحث کردن با استادان دور از ادب است و باید از این کار خودداری شود. همچنین لازم نیست در طول جلسه از سکوت داوران نگران شد.
4. دانشجو باید به همه پرسش‌های استادان مستند و با رفرنس پاسخ دهد.
5. در طول جلسه می‌توان هر از گاهی برای کاهش استرس به پایان‌نامه نگاهی انداخت.
6. برای اینکه جلسه خسته‌کننده نباشد، می‌توان با طرح سوالاتی ذهن حاضران در جلسه را درگیر موضوع کرد.
7. بهتر است دانشجویان از دوستان‌شان برای پذیرایی جلسه کمک بگیرند و خودشان را مشغول این کار نکنند.
8. در صورت بروز اتفاق‌هایی ناگهانی باید با حفظ خونسردی جلسه را مدیریت کرد، زیرا این‌گونه نقص‌ها متوجه دانشجو نخواهد بود.
امیدواریم شما نیز با رعایت موارد ذکرشده درباره برگزاری جلسه دفاع از پایان نامه کارشناسی ارشد یا دفاع از پایان‌نامه دکتری از فرصت تبادل اطلاعات تخصصی درباره پژوهش‌تان لذت ببرید و دفاعی جانانه و موفق داشته باشید.
منابع:
ویرگول
تهران آموز