روز جهانی پیشگیری از خودکشی در سال 2003 به پیشنهاد انجمن بین المللی پیشگیری از خودکشی در همکاری با سازمان بهداشت جهانی (WHO) نامگذاری شد. هر سال این روز پیامی منحصر به فرد می دهد که می توان از خودکشی جلوگیری کرد.
هر سال در تاریخ دهم سپتامبر به مناسبت «روز جهانی پیشگیری از خودکشی» و به منظور افزایش اطلاع رسانی در زمینه اقدامات پیشگیرانه ضروری با هدف کاهش نرخ قربانیان خودکشی در سراسر جهان، مراسم ویژه‌ای در کشورهای مختلف برگزار می‌شود.
'با عمل امید بسازیم' شعارسه ساله روز جهانی پیشگیری از خودکشی از سال 2021 تا 2023 است. این شعار بیانگر این است که جایگزینی برای خودکشی وجود دارد و هدف آن القای اعتماد به نفس و نور امید در همه ما است.
برگزاری مراسم روز جهانی پیشگیری از خودکشی به سازمان‌ها، دستگاه های دولتی و افراد این فرصت را می‌دهد تا سطح آگاهی‌های خود را در مورد خودکشی، بیماری‌های ذهنی مرتبط با خودکشی و پیشگیری از خودکشی افزایش دهند.
با عمل امید بسازیم، یعنی می‌توانیم به افرادی که افکار خودکشی را تجربه می‌کنند، نشان دهیم که امیدی وجود دارد و ما به آنها اهمیت می‌دهیم و می‌خواهیم از آنها حمایت کنیم. همچنین نشان می‌دهد که اقدامات ما، مهم نیست که چقدر بزرگ یا کوچک باشد اما ممکن است برای کسانی که درگیر افکار، نقشه و اقدام به خودکشی هستند امید به زندگی ایجاد کند. لذا در یک تلاش همگانی هر کسی اعم از کودک، والد، دوست، همکار، همسایه، همکلاسی، معلم، دانش آموز، استاد، دانشجو، کارمند و کارگر می توانند در پیشگیری از خودکشی سهم و مشارکت داشته باشند.
هر سال در تاریخ دهم سپتامبر به مناسبت «روز جهانی پیشگیری از خودکشی» و به منظور افزایش اطلاع رسانی در زمینه اقدامات پیشگیرانه ضروری با هدف کاهش نرخ قربانیان خودکشی در سراسر جهان، مراسم ویژه‌ای در کشورهای مختلف برگزار می‌شود.
'با عمل امید بسازیم' شعارسه ساله روز جهانی پیشگیری از خودکشی از سال 2021 تا 2023 است. این شعار بیانگر این است که جایگزینی برای خودکشی وجود دارد و هدف آن القای اعتماد به نفس و نور امید در همه ما است.
برگزاری مراسم روز جهانی پیشگیری از خودکشی به سازمان‌ها، دستگاه های دولتی و افراد این فرصت را می‌دهد تا سطح آگاهی‌های خود را در مورد خودکشی، بیماری‌های ذهنی مرتبط با خودکشی و پیشگیری از خودکشی افزایش دهند.
با عمل امید بسازیم، یعنی می‌توانیم به افرادی که افکار خودکشی را تجربه می‌کنند، نشان دهیم که امیدی وجود دارد و ما به آنها اهمیت می‌دهیم و می‌خواهیم از آنها حمایت کنیم. همچنین نشان می‌دهد که اقدامات ما، مهم نیست که چقدر بزرگ یا کوچک باشد اما ممکن است برای کسانی که درگیر افکار، نقشه و اقدام به خودکشی هستند امید به زندگی ایجاد کند. لذا در یک تلاش همگانی هر کسی اعم از کودک، والد، دوست، همکار، همسایه، همکلاسی، معلم، دانش آموز، استاد، دانشجو، کارمند و کارگر می توانند در پیشگیری از خودکشی سهم و مشارکت داشته باشند.
در نهایت، اهمیت تعیین روز پیشگیری از خودکشی به عنوان یک برنامه بهداشت عمومی اولویت دار توسط کشورها، به ویژه در جاهایی که دسترسی به خدمات سلامت روان و در دسترس بودن مداخلات مبتنی بر شواهد در حال حاضر کم است، برجسته می‌شود. با تکیه بر این موضوع و انتشار این پیام 'با عمل امید بسازیم' در طول سه سال، می توان جهانی را متصور شد که در آن خودکشی چندان رایج نباشد.
آمارها بیانگر آن است که مرگ خود خواسته یا خودکشی سالانه جان نزدیک به یک میلیون نفر از جمعیت جهان، را می گیرد. این نکته بیانگر آن است که در حال حاضر به ازاء هر 30 ثانیه، یک مورد خودکشی در دنیا رخ می‌دهد.
خودکشی رفتار و پدیده‌ای ضداجتماعی است که معمولا در پی فشارهای اقتصادی، اجتماعی و خانوادگی شکل می‌گیرد. به گفته کارشناسان بیشتر خودکشی‌ها چندعاملی هستند و از فشارهای روانی ناشی از تنهایی،بی‌هدفی، پوچی، احساس خلأ در زندگی،افسردگی، بی اعتقادی،فقرمالی، بیکاری،ناکامی و یا شکست عشقی،تحصیلی و شغلی می باشد.
خودکشی علائم هشداردهنده و سرنخ‌هایی دارد که در اغلب موارد کاملاً قابل تشخیص و مشاهده‌اند و می توان با کمی مداخله، گفتگوی دوستانه، مواجهه با فرد و افکار خودکشی او مانع از اقدام او شد. در حقیقت این علائم و سرنخ‌ها همان رویدادها و وقایعی هستند که پیش از وقوع خودکشی شدیداً بر زندگی فرد ناامید سایه می‌افکنند و او را درگیر بحران های روحی- روانی می کنند.
جوانانی که تجارب اضطراب آور شدید، حوادث ناگوار و رخدادهای ناخوشایند متعددی داشته اند ریسک و خطر آسیب رساندن به خود در آنان افزایش می یابد. طلاق، جدایی، از دست دادن والدین، بیکاری، ناکامی های پی درپی، بیماری، جراحی و ... از جمله رایج ترین علل ضعف جوانان و اقدام آنان به خودکشی است.
همه ما به عنوان عضوی از جامعه، به عنوان یک کودک، به عنوان یک والد، به عنوان یک معلم، به عنوان یک دوست، به عنوان یک همکار یا به عنوان یک همسایه یا همشهری و هموطن، همه و همه می‌توانیم در حمایت از کسانی که افکار خودکشی دارند و یا افرادی که از زندگی رنج می برند، اقدامات مفید و موثری داشته باشیم.
هدف از خودکشی
اکثر افرادی که اقدام به خودکشی می کنند به دنبال هدفی مشترک هستند که مهمترین آنها عبارتند از:
الف) حل بحران: خودکشی عملی است که به منظور رها شدن از مشکل و بن بستی که برای فرد به صورت بحران غیرقابل تحملی درآمده است، جلوه گر می شود. به عبارت دیگر، فرد خودکشی را تنها راه حل ممکن برای نجات از سردرگمی و پریشانی خود می بیند.
ب) فشارهای روانی: در بعضی موارد نیازها، خواسته ها و آرزوهای برآورده نشده چنان تاثیری عمیق بر افکار و اذهان افراد ناامید و مستاصل می گذارد که او را به سمت و سوی خودکشی می کشاند. تمام اقدامات منجر به خودکشی حاصل و انعکاسی از یک نیاز روان شناختی ناکام مانده است.
ج) احساس ناامیدی و درماندگی: اغلب افرادی که شدیداً خودشان را در برابر ناملایمات و هیجانات منفی زندگی شان ناتوان و درمانده احساس می کنند و تصور می کنند مشکلات شان هیچ گاه حل نمی شود، دچار افکار آشفته و پریشانی می شوند که گاه آنها را به سوی آسیب رساندن به خودشان برمی انگیزد.
د) عدم توانایی در تحمل درد و رنج: معمولاً افرادی که درصدد خودکشی هستند، تحمل درد و رنج بیشتر را در خود حس نمی کنند. آنها سعی می کنند با خودکشی کردن از شرایط غیرقابل تحمل زندگی شان فرار کنند. خودکشی برای آنها یعنی فرار از هیجانات غیرقابل تحمل و شرایط دردناک زندگی. برای آنها پذیرش درد و ناملایمات زندگی دیگر جایی در ذهن و فکر و توان شان ندارد.
تفاوت اقدام به خودکشی بین زنان و مردان
هدف از خودکشی
اکثر افرادی که اقدام به خودکشی می کنند به دنبال هدفی مشترک هستند که مهمترین آنها عبارتند از:
الف) حل بحران: خودکشی عملی است که به منظور رها شدن از مشکل و بن بستی که برای فرد به صورت بحران غیرقابل تحملی درآمده است، جلوه گر می شود. به عبارت دیگر، فرد خودکشی را تنها راه حل ممکن برای نجات از سردرگمی و پریشانی خود می بیند.
ب) فشارهای روانی: در بعضی موارد نیازها، خواسته ها و آرزوهای برآورده نشده چنان تاثیری عمیق بر افکار و اذهان افراد ناامید و مستاصل می گذارد که او را به سمت و سوی خودکشی می کشاند. تمام اقدامات منجر به خودکشی حاصل و انعکاسی از یک نیاز روان شناختی ناکام مانده است.
ج) احساس ناامیدی و درماندگی: اغلب افرادی که شدیداً خودشان را در برابر ناملایمات و هیجانات منفی زندگی شان ناتوان و درمانده احساس می کنند و تصور می کنند مشکلات شان هیچ گاه حل نمی شود، دچار افکار آشفته و پریشانی می شوند که گاه آنها را به سوی آسیب رساندن به خودشان برمی انگیزد.
د) عدم توانایی در تحمل درد و رنج: معمولاً افرادی که درصدد خودکشی هستند، تحمل درد و رنج بیشتر را در خود حس نمی کنند. آنها سعی می کنند با خودکشی کردن از شرایط غیرقابل تحمل زندگی شان فرار کنند. خودکشی برای آنها یعنی فرار از هیجانات غیرقابل تحمل و شرایط دردناک زندگی. برای آنها پذیرش درد و ناملایمات زندگی دیگر جایی در ذهن و فکر و توان شان ندارد.
معمولا در اکثر کشورها از نظر آماری تعداد زنانی که خودکشی می‌کنند از مردها بیشتر است. در اروپا زنان چهارده برابر مردان اقدام به خودکشی می‌کنند، اما تعداد خودکشی‌های کامل/موفق نزد مردان دو برابر است! مردان از روش‌های رادیکال‌تر مانند گلوله و دار زدن استفاده می‌کنند و زن‌ها اکثرا دارو می‌خورند. البته مسائل آماری، نمی‌توانند توضیح دهند که چرا زنان از روش‌هایی استفاده می‌کنند که امکان مردن در آن کمتر است. آمار تنها تفاوت میان زن و مرد را نشان می‌دهد. تغییر شرایط اجتماعی دراروپا، هم نوع خودکشی‌ها را تغییر داده و هم تفاوت‌های بین دو جنس را. این‌که زن‌ها به صورت حداقلی هم که شده، به یکسری حقوق برابر دست یافته‌اند، باعث شده که تا حد زیادی میزان خودکشی در زنان کمتر شود.
علائم اقدام به خودکشی
اغلب جوانانی که خودکشی می‌کنند معمولاً از خودکشی حرف می‌زنند. ولی اغلب کسانی که درباره خودکشی صحبت می‌کنند الزاماً خودکشی نمی‌کنند.
مهمترین و مشترک‌ترین علامت خودکشی، افسردگی است. به عبارتی افراد قبل از اقدام به خودکشی یک دوره افسردگی حاد یا مزمن را پشت سر می‌گذارند و چنانچه اطرافیان و اعضای خانواده نتوانند موقعیت روحی ـ روانی او را خوب تشخیص دهند و او را برای معاینات پزشکی نزد متخصصان نبرند فکر از بین بردن خود فرد را تهدید می‌کند.
علائم هشداردهنده افسردگی در بین جوانان عبارتند از:
۱) احساس غمگینی، بی حالی و پریشانی مفرط
۲) افت تحصیلی و کاهش فعالیت های آموزشی
۳) نداشتن فعالیت جسمانی و بی تحرکی
۴) فقدان احساس لذت
۵) اختلالات مربوط به خواب (پرخوابی، خواب آلودگی، بی خوابی)
۶) اختلالات مربوط به خوردن (بی اشتهایی، پرخوری)
۷) کاهش علاقه نسبت به فعالیت های گوناگون (حتی فعالیت های خوشایندی که سابقاً از انجام آنها لذت می برده است).
اغلب جوانانی که خودکشی می‌کنند معمولاً از خودکشی حرف می‌زنند. ولی اغلب کسانی که درباره خودکشی صحبت می‌کنند الزاماً خودکشی نمی‌کنند.
مهمترین و مشترک‌ترین علامت خودکشی، افسردگی است. به عبارتی افراد قبل از اقدام به خودکشی یک دوره افسردگی حاد یا مزمن را پشت سر می‌گذارند و چنانچه اطرافیان و اعضای خانواده نتوانند موقعیت روحی ـ روانی او را خوب تشخیص دهند و او را برای معاینات پزشکی نزد متخصصان نبرند فکر از بین بردن خود فرد را تهدید می‌کند.
علائم هشداردهنده افسردگی در بین جوانان عبارتند از:
۱) احساس غمگینی، بی حالی و پریشانی مفرط
۲) افت تحصیلی و کاهش فعالیت های آموزشی
۳) نداشتن فعالیت جسمانی و بی تحرکی
۴) فقدان احساس لذت
۵) اختلالات مربوط به خواب (پرخوابی، خواب آلودگی، بی خوابی)
۶) اختلالات مربوط به خوردن (بی اشتهایی، پرخوری)
۷) کاهش علاقه نسبت به فعالیت های گوناگون (حتی فعالیت های خوشایندی که سابقاً از انجام آنها لذت می برده است).
شناخت سه نیاز روانی در پیشگیری از خودکشی
1- نیاز به کمک: احساس نیاز به کمک و همدردی دیگران برای رفع نیازهای خود، توجه، محبت دیگران، جلب حمایت دیگران و نیاز به کمک یعنی چشیدن عشق و محبت دیگران. نیاز به کمک ناشی از احتیاج داشتن به یک حامی همدل، قابل اعتماد، اهل مراقبت و مهربان است.
2- نیاز به احترام: جلب حمایت و تحسین افراد بالادست، تشویق شدن، جلب مدح و ستایش دیگران، الگوبرداری و سرمشق قرار دادن دیگران می باشد.
3- نیاز به مراقبت و رسیدگی: ارضای نیازها و حوائج توسط دیگری، جلب کمک و حمایت‌های دیگران است. اعضای جامعه، متخصصان سلامت روانی، کارکنان مدارس و دانشگاه‌ها، همسالان،همکلاسی‌ها و والدین نقش عمده‌ای را در پیشگیری از خودکشی نوجوانان بازی می‌کنند. معلمان و اساتید نقش مهمی را در پیشگیری از خودکشی بازی می‌کنند، چون بیشترین زمان را با دانش آموزان و دانشجویان می‌گذرانند.
1- نیاز به کمک: احساس نیاز به کمک و همدردی دیگران برای رفع نیازهای خود، توجه، محبت دیگران، جلب حمایت دیگران و نیاز به کمک یعنی چشیدن عشق و محبت دیگران. نیاز به کمک ناشی از احتیاج داشتن به یک حامی همدل، قابل اعتماد، اهل مراقبت و مهربان است.
2- نیاز به احترام: جلب حمایت و تحسین افراد بالادست، تشویق شدن، جلب مدح و ستایش دیگران، الگوبرداری و سرمشق قرار دادن دیگران می باشد.
3- نیاز به مراقبت و رسیدگی: ارضای نیازها و حوائج توسط دیگری، جلب کمک و حمایت‌های دیگران است. اعضای جامعه، متخصصان سلامت روانی، کارکنان مدارس و دانشگاه‌ها، همسالان،همکلاسی‌ها و والدین نقش عمده‌ای را در پیشگیری از خودکشی نوجوانان بازی می‌کنند. معلمان و اساتید نقش مهمی را در پیشگیری از خودکشی بازی می‌کنند، چون بیشترین زمان را با دانش آموزان و دانشجویان می‌گذرانند.
چگونگی کمک به فردی که قصد خوکشی دارد
می‌توان به فردی که افسردگی شدید دارد یا حرف خودکشی را می‌زند، کمک کرد، باید از نصیحت آدم افسرده و ناامید پرهیز کرد. درس اخلاق دادن بیهوده است زیرا احساس ناتوانی و گناه را در فرد مبتلا تشدید می‌کند.
نباید گفت همه از پس این مشکل برآمده‌اند و راضی هستند و تو چرا نمی‌توانی. مهم این است که از انزوای فرد جلوگیری شود. فرد باید بتواند از میل خود به خودکشی حرف بزند و کسی صحبت‌های او را گوش بدهد. نباید مشکلات فرد افسرده و در آستانه خودکشی را کوچک کرد و دست کم گرفت و هم‌زمان نباید فکر کرد که صحبت کردن در این باره ممکن است قبح تصمیم به خودکشی را از بین ببرد و میل به آن را تشدید کند.
بسیاری خانواده‌ها فکر می‌کنند اگر در این زمینه‌ها سکوت کنند، به نوعی کمک کرده‌اند! اما اگر فرد بییند که توسط دیگران فهمیده می‌شود و در مورد او دورادور قضاوت نمی‌شود، در حالش موثر خواهد بود.
در فرانسه تحقیق کرده بودند که حدود ۷۵ درصد کسانی که تصمیم به خودکشی داشته‌اند وقتی توانسته‌اند با کسی در این مورد حرف بزنند، تصمیم خود را تغییر داده‌اند. یک بخش دیگر که مربوط به مسائل اجتماعی است، باید آموزگاران در مدارس با علایم خودکشی در دوران نوجوانی مانند افسردگی و انزوا و میل به تنهایی آشنا شوند و نسبت به آن حساسیت نشان دهند.
می‌توان به فردی که افسردگی شدید دارد یا حرف خودکشی را می‌زند، کمک کرد، باید از نصیحت آدم افسرده و ناامید پرهیز کرد. درس اخلاق دادن بیهوده است زیرا احساس ناتوانی و گناه را در فرد مبتلا تشدید می‌کند.
نباید گفت همه از پس این مشکل برآمده‌اند و راضی هستند و تو چرا نمی‌توانی. مهم این است که از انزوای فرد جلوگیری شود. فرد باید بتواند از میل خود به خودکشی حرف بزند و کسی صحبت‌های او را گوش بدهد. نباید مشکلات فرد افسرده و در آستانه خودکشی را کوچک کرد و دست کم گرفت و هم‌زمان نباید فکر کرد که صحبت کردن در این باره ممکن است قبح تصمیم به خودکشی را از بین ببرد و میل به آن را تشدید کند.
بسیاری خانواده‌ها فکر می‌کنند اگر در این زمینه‌ها سکوت کنند، به نوعی کمک کرده‌اند! اما اگر فرد بییند که توسط دیگران فهمیده می‌شود و در مورد او دورادور قضاوت نمی‌شود، در حالش موثر خواهد بود.
در فرانسه تحقیق کرده بودند که حدود ۷۵ درصد کسانی که تصمیم به خودکشی داشته‌اند وقتی توانسته‌اند با کسی در این مورد حرف بزنند، تصمیم خود را تغییر داده‌اند. یک بخش دیگر که مربوط به مسائل اجتماعی است، باید آموزگاران در مدارس با علایم خودکشی در دوران نوجوانی مانند افسردگی و انزوا و میل به تنهایی آشنا شوند و نسبت به آن حساسیت نشان دهند.