تله یا طرحواره استحقاق چیست ؟

تله یا طرحواره استحقاق یکی از چندین تله روانی یا الگوهای رفتاری است که ابتدای شکل گیری را معمولا به دوران خرسالی برمی گردد طرحواره استحقاق در حقیقت تمایل و تلاش فرد برای برتری، قدرت طلبی و به دست آوردن موقعیت ویژه و خاص است فردی که دچار این طرحواره است نسبت به دیگران احساس برتری دارد و خود را یک سرو گردن بالاتر از دیگران می بیند لذا برای خود حق و حقوق ویژه ای متصور است و براساس این نگراش نسبت به دیگران و رعایت اصول روابط متقابل بی تفاوت بوده و خود را متعهد به رعایت حقوق دیگران و یا اصول روابط اجتماعی نمی داند.
از جمله طرحواره های حوزه محدودیت های مختل طرحواره استحقاق است.افرادی که این طرحواره را دارند همه حقوق را برای خودشان قائلند و دیگران را دارای هیچ حقی نمی‌دانند. آن‌ها خودشان را استثنایی و برتر از همه می‌بینند و انتظار دارند که دیگران در جهت خواسته آن‌ها عمل کنند. با وجود آنکه از درون عمیقاً احساس بی ارزشی می‌کنند اما به گونه‌ای وانمود می‌کنند که بسیار با ارزش، توانمند و مقتدر هستند. مدام از دیگران انتقاد می‌کنند اما تحمل شنیدن انتقاد دیگران از خودشان را ندارند. چرا که ذکر انتقاد از جانب دیگران باعث فعال شدن احساس بی ارزشی و پوچی در آن‌ها می‌شود.
بیماران یا مبتلایان به نشانه های بالینی طرحواره استحقاق احساس می کنند افراد خاصی هستند و معتقدند که از دیگران برترند. از آن جایی که این بیماران، احساس می کنند به نوعی نخبه هستند، در نتیجه این حق را به خود می دهند که از امتیازها، حقوق و مزایای ویژه ای بهره مند باشند
طرحواره استحقاق در حقیقت تمایل و تلاش فرد برای برتری، قدرت طلبی و به دست آوردن موقعیت ویژه و خاص است و در این مسیر فقط به خود و خواسته‌هایش فکر می‌کند این طرحواره به شکل برتری جویانه خودش را بروز می‌دهد و در نتیجه آن فرد تلاش می‌کند، آنچه را خودش دوست دارد و می‌خواهد، به دست آورد.
افرادی با طرحواره استحقاق، این نگاه را دارند که هر چه آن‌ها می‌خواهند می‌بایست فراهم باشد و به دلیل ویژگی‌های خاص خود، مستحق دریافت امتیازها و شرایط ویژه هستند. شاید بتوان گفت بارزترین ویژگی افرادی که این طرحواره را درون خودشان دارند، خودخواهی است که به طرز عجیبی برای اطرافیان آزاردهنده و ناخوشایند است.
این افراد به منظور غلبه داشتن به دیگران تلاش بسیار میکنند، نقطه نظر خود را به آنها تحمیل و رفتارهای دیگران را در جهتی که تمایل دارند، هدایت میکنند، بدون آن که هیچگونه همدلی با آنها داشته باشند.

ریشه‌های تحولی شکل‌گیری طرحواره استحقاق:

آزاد بودن افراطی:

اولین و مهم‌ترین دلیل شکل‌گیری طرحواره استحقاق آزاد بودن افراطی فرد در کودکی است. در واقع افرادی که دوران کودکی خود را با آزادی‌های بیش از اندازه و بدون هیچ کنترل و نظمی از سوی والدین، طی کرده‌اند، در بزرگسالی به احتمال زیاد با این طرحواره روبه‌رو می‌شوند. در این حالت کودک هیچ نوع مسئولیتی در قبال کارهای خانه، پدر و مادر و حتی اتاق شخصی خودش نمی‌پذیرد و همیشه این والدین هستند که وظایف را بر عهده دارند.افرادی که به این شکل دوران کودکی خود را پشت سر می‌گذارند بسیار لوس و از خود راضی هستند و همه چیز را برای خود می‌خواهند.

وابستگی افراطی:
وابستگی افراطی، علت دیگر شکل‌گیری طرحواره استحقاق و بزرگ منشی است. پدر و مادرانی که همه کارها را خودشان انجام می‌دهند تا فرزندشان کم‌ترین خستگی را احساس نکند، کودک را برای روبه‌رو شدن با طرحواره استحقاق آماده می‌کنند.

نشانه‌هایی که خبر از بروز طرحواره استحقاق می‌دهند
وجود طرحواره استحقاق با نشانه‌های خاصی همراه است که شناسایی آن‌ها تا حد زیادی می‌تواند شما را نسبت به خودتان آگاه کند. نشانه‌های زیر زنگ خطری برای شناسایی طرحواره استحقاق هستند:
همدلی و همراهی فرد با اطرافیانتان بسیار اندک است و به سختی آن‌ها درک می‌کند.
فرد به نیازهای اطرافیان خود توجه نمی‌کند و به دنبال راحتی خود هستند. اغلب احساسات و خواسته دیگران را به راحتی نادیده گرفته و زیر پا می‌گذارند.
این افراد به راحتی به دیگران توهین می‌کنند و با تحقیر آن‌ها سعی در بالا بردن خود دارند.عموما در فضاهای جمعی مانند محل کار به درگیری با دیگران می‌پردازند و یا در آستانه اخراج قرار می‌گیرند.
معمولا به دلیل زیر پا گذاشتن قوانین و چارچوب‌ها، مواخذه می‌شوند.