رایحه درمانی یا آروماتراپی برای بهبود و درمان بیخوابی هم مورد ابرای درمان اختلالات خواب از داروهای متفاوتی استفاده میشود اگرچه این داروها کارایی خوبی داشته و نسبتا ایمن و بی خطر هستند ولی عوارض جانبی زیادی دارند که به طور شایع در استفاده با دوز بالا و مصرف طولانی مدت بیشتر دیده میشود.
امروزه در اذهان عمومی علاقه به استفاده از روشهای مکمل درمان (CAM)به وجود آمده است. رایحه درمانی استفاده کنترل شده از روغنهای معطر برای حفظ و ارتقاء سلامت جسمی و روانی است که به عنوان قسمتی از پرستاری در بسیاری از کشورها مانند سوئیس،آلمان، انگلستان، کانادا و آمریکا مورد استفاده قرار میگیرد.
رایحه درمانی یا آروما تراپی از روغنهای اسانسیل استفاده میکند که به طور مستقیم از ریشه، گلها، پوسته درخت در پوست میوه، برگها و میوهها از گیاهان مختلف گرفته میشود.روغنهای معطر در واقع بخار عصارههای گیاهان معطر هستند که دارای خواص ضدالتهابی، ضد میکروبی و کاهنده استرس و درد میباشند. این روغنها را میتوان از طریق استنشاق، کمپرس، حمام و طی ماساژ مورداستفاده قرار داد.
طیف گسترده ای از رایحه درمانی وجود دارد، از بوییدن یک شمع خوشبو تا استفاده بالینی از یکی از روغنهای اسانسیل برای درمان بیماریها وجود دارد، که در بحث بیماری قلب تنها از رایحه درمانی بالینی استفاده میشود. گیرنده های محرک بویایی در بینی، بو را به ایمپالسهای عصبی تبدیل میکنند و به سیستم لیمبیک میفرستند. براساس تحقیقات، رایحه درمانی باعث برانگیخته شدن احساساتی از قبیل لذت جنسی، خشم، اضطراب و عصبانیت میشود که باعث تأثیر بر ضربان قلب، فشار خون، تنفس، فعالیت
امواج مغزی و آزادسازی هورمونها میگردد.که مقدار انسولین، دمای بدن، استرس،متابولیسم و گرسنگی را تنظیم میکنند.
از آنجا که سیستم لیمبیک بر سیستم عصبی نیز تاثیر میگذارد، بوها میتوانند باعث تحریک و آزادسازی نوروترانسمیترها و اندروفین در مغز شوند که باعث ایجاد حس خوب بودن میشود.
مروری بر مطالعات گذشته جایگاه طب مکمل و در خلال آن رایحه درمانی را به وضوح به تصویر میکشد، مطالعات متفاوتی در زمینه رایحه درمانی با اسانسهای مختلف انجام شده و تاثیر آنها را مثبت نشان داده است.
به عنوان مثال، میزان عملکرد عرق بهار نارنج در کاهش اضطراب به اندازه داروی دیازپام است و میتوان آن را جایگزین داروی دیازپام نمود. همچنین استنشاق اسانس پرتقال در کاهش اضطراب بیماران همو دیالیزی موثر بوده وعارضه مهمی نداشته است.
پیشینه استفاده از روغنهای معطر گیاهی طولانی و برجسته است مصریان، سومریها و یونانیان بیشترین کوشش را هزاران سال پیش برای پرورش رایحه درمانی انجام دادهاند.”گاتفوسه” داروساز فرانسوی اولین کسی بود که واژه رایحه درمانی را قبل از جنگ جهانی دوم ابداع کرد.
هر دو دست وی در انفجار آزمایشگاهی به شدت سوخته و دچار گانگرن گازی شده بود.او از طریق رایحه درمانی با روغن اسطوخودوس دستهای خود را از قطع شدن نجات داد.نفر دوم مارگاریت ماری پرستار و دستیار جراح بود که طی سفری که به فرانسه داشت
به موضوع رایحه درمانی علاقه مند شد و استفاده از روغنهای معطر را جهت کاهش اسکارهای جراحی مطرح نمود.
کسی که در رنسانس در رایحه درمانی نقش موثری ایفا نمود جین والنت بود. او یک پزشک بود و زمانی که آنتی بیوتیکها در طی جنگ چین تمام شده بودند، از روغنهای معطر استفاده کرد و از این طریق به تأثیر آنها بر عفونتهای حاد و مزمن بیماران پی برد.
اسطوخودوس
اسطوخودوس یکی از متداول ترین وپر مصرفترین گیاهان دارویی است.نام اسطوخودوس یا اسطو قدوس از “ستوخس” رومی گرفته شده که نام انگلیسی آن Lavender میباشد. گیاه اسطوخودوس دارای اثرات درمانی بسیار قابل ملاحظه اثبات شده ای میباشد که در صورت استفاده آن در فرمولاسیونهای مناسب دارویی میتواند در زمینه های متفاوت درمانی از جمله مشکلات اعصاب، قلبی، تنفسی و بسیاری از موارد دیگر خصوصا برای درمان بیخوابی و بهبود کیفیت خواب بسیار موثر است. آروماتراپی با اسطوخودوس کیفیت خواب را بهبود میبخشد و اسانس آن باعث کوتاه شدن زمان به خواب رفتن، افزایش مرحله دوم خواب و کاهش مرحله حرکات سریع چشمی میشود.