السا صالحی روانشناس بالینی در حیطه کودک و نوجوان در رابطه با تشخیص و ارزیابی کودکان داری اختلال طیف اتیسم بیان کرد؛ اختلال اوتیسم یا در خودماندگی اختلالی نورولوژیک است که خودش را در سالهای اولیه رشد کودک نمایان میکند، ریشه این کلمه از واژه یونانی Autos به معنی خود گرفته شده است، این اختلال باعث می‌شود که مغز فرد مبتلا به اوتیسم نتواند در زمینه رفتارهای اجتماعی و مهارتهای ارتباطی به درستی عمل کند و مزاحم او برای یادگیری چگونگی ارتباط و تعامل با دیگران به طور اجتماعی می‌شود.
کودکان و بزرگسالان دارای اختلال طیف اوتیسم در زمینه ارتباط کلامی و غیرکلامی، مهارتهای شناختی معمول، رفتارهای اجتماعی، فعالیتهای سرگرم کننده و بازی دارای مشکل می‌باشند و به عبارتی این اختلال باعث مشکلاتی چون رفتارهای تکراری وکلیشه ای، می گردد که مهم‌ترین علت‌های آن را در نقایص ژنتیک و زیست محیطی شناسایی نموده‌اند.
مثلا یکی از مراجعین من بیان داشت که کودکم رنگ ها را بلد است، حروف فارسی حتی انگلیسی را بلد است، شعر میخواند و حتی طوطی‌وار اخبار را حفظ میکند اما در گفتن جملات کاربردی و تعریف کردن و داستان گفتن مشکل دارد و نمی تواند متناسب با سن خود صحبت کند و برای این کودک با ارزیابی‌های دقیق تر اتیسم سطح دو تشخیص داده شد؛ لازم به ذکر است که درسال۲۰۱۳درDSM-5همه اختلالات طیف اوتیسم در زیر چتر ASD یا اختلالات طیف اوتیسم قرار گرفتند.
اکنون دیگر در اختلال طیف اوتیسم به جای انواع اوتیسم ۳سطح وجود دارد که در آنها رشد مهارتهای اجتماعی،ارتباطات و منابع و ذخایر رفتاری دچار تاخیر و انحراف گردیده است.
برای ارزیابی و تشخیص کودکان دارای اختلال طیف اتیسم تعدادی از ابزار های رسمی وجود دارد که توسط کارشناس مربوطه انجام می شود :
۱)چک لیست تعدیل شده اوتیسم برای نوپایان (M-CHAT)
۲)مقیاس نمره گذاری گیلیام برای تشخیص اوتیسم (گارس ||)
۳) آزمون غربال اوتیسم در کودکان (هیوا)
لازم به ذکر است که قبل از ارزیابی و انجام هر بازی با کودک دچار اختلال طیف اتیسم به موارد زیر دقت شود:
۱)آیا کودک شما توانایی تقلید کردن از حرکات شما را دارد؟
۲)آیا کودک شما تماس چشمی خوبی با شریک ارتباطی خود برقرار میکند؟
۳)آیا در صورتی که شما به نقطه ای اشاره کنید توجه کودک شما به آن نقطه جلب می شود؟
کودکان و بزرگسالان دارای اختلال طیف اوتیسم در زمینه ارتباط کلامی و غیرکلامی، مهارتهای شناختی معمول، رفتارهای اجتماعی، فعالیتهای سرگرم کننده و بازی دارای مشکل می‌باشند و به عبارتی این اختلال باعث مشکلاتی چون رفتارهای تکراری وکلیشه ای، می گردد که مهم‌ترین علت‌های آن را در نقایص ژنتیک و زیست محیطی شناسایی نموده‌اند.
مثلا یکی از مراجعین من بیان داشت که کودکم رنگ ها را بلد است، حروف فارسی حتی انگلیسی را بلد است، شعر میخواند و حتی طوطی‌وار اخبار را حفظ میکند اما در گفتن جملات کاربردی و تعریف کردن و داستان گفتن مشکل دارد و نمی تواند متناسب با سن خود صحبت کند و برای این کودک با ارزیابی‌های دقیق تر اتیسم سطح دو تشخیص داده شد؛ لازم به ذکر است که درسال۲۰۱۳درDSM-5همه اختلالات طیف اوتیسم در زیر چتر ASD یا اختلالات طیف اوتیسم قرار گرفتند.
اکنون دیگر در اختلال طیف اوتیسم به جای انواع اوتیسم ۳سطح وجود دارد که در آنها رشد مهارتهای اجتماعی،ارتباطات و منابع و ذخایر رفتاری دچار تاخیر و انحراف گردیده است.
برای ارزیابی و تشخیص کودکان دارای اختلال طیف اتیسم تعدادی از ابزار های رسمی وجود دارد که توسط کارشناس مربوطه انجام می شود :
۱)چک لیست تعدیل شده اوتیسم برای نوپایان (M-CHAT)
۲)مقیاس نمره گذاری گیلیام برای تشخیص اوتیسم (گارس ||)
۳) آزمون غربال اوتیسم در کودکان (هیوا)
لازم به ذکر است که قبل از ارزیابی و انجام هر بازی با کودک دچار اختلال طیف اتیسم به موارد زیر دقت شود:
۱)آیا کودک شما توانایی تقلید کردن از حرکات شما را دارد؟
۲)آیا کودک شما تماس چشمی خوبی با شریک ارتباطی خود برقرار میکند؟
۳)آیا در صورتی که شما به نقطه ای اشاره کنید توجه کودک شما به آن نقطه جلب می شود؟
۴)آیا کودک شما به صدا کردن اسم خود توسط شما پاسخ می دهد؟
۵)آیا در صورت تمایل به داشتن اسباب بازی خاصی،آن را از شما درخواست میکند؟
۶)کودک شما درخواست های خود را به چه صورت انجام می دهد؟
۵)آیا در صورت تمایل به داشتن اسباب بازی خاصی،آن را از شما درخواست میکند؟
۶)کودک شما درخواست های خود را به چه صورت انجام می دهد؟
۷)آیا از کلام استفاده میکند؟ یا بیشتر درخواست کردن ها را با اشاره انجام می دهد؟
۸)آیا کودک شما در حین بازی با هم سن و سالان خود ارتباط خوبی با آنها برقرار میکند؟
۹)آیا اگر در حین بازی به هر دلیلی خواسته ی او براورده نمیشود،به این موضوع اعتراض می کند؟
در صورتی که پاسخ شما به سوالات بالا «خیر» بود بهتر است جهت ارزیابی دقیق تر کودک خود به کارشناس مراجعه کنید.
۸)آیا کودک شما در حین بازی با هم سن و سالان خود ارتباط خوبی با آنها برقرار میکند؟
۹)آیا اگر در حین بازی به هر دلیلی خواسته ی او براورده نمیشود،به این موضوع اعتراض می کند؟
در صورتی که پاسخ شما به سوالات بالا «خیر» بود بهتر است جهت ارزیابی دقیق تر کودک خود به کارشناس مراجعه کنید.
تشخیص و ارزیابی کودکان داری اختلال مبتلا به اتیسم چگونه است؟
و در آخر چندین بازی مناسب برای تشخیص کودکان اوتیسم عبارت است از :
بازی شماره ۱(مهارت شناختی)
تعدادی کارت از مقوله های مختلف مانند میوه ها،حیوانات و رنگ ها تهیه کنید. (شما میتوانید این بازی را بدون کارت و با استفاده از وسایل بازی دیگر یا وسایل منزل خود نیز انجام دهید)
بازی شماره ۱(مهارت شناختی)
تعدادی کارت از مقوله های مختلف مانند میوه ها،حیوانات و رنگ ها تهیه کنید. (شما میتوانید این بازی را بدون کارت و با استفاده از وسایل بازی دیگر یا وسایل منزل خود نیز انجام دهید)
برای شروع تعدادی از میوه ها را در مقابل کودک خود قرار دهید و از او بخواهید به طور مثال سیب یا پرتغال را به شما بدهد.(بهتر است با میوه های آسان بازی را آغاز کنید)
آیا کودک شما توانایی اجرای درخواست شما را دارد؟
این بازی را با حیوانات و رنگها نیز تکرار کنید. همچنین می توانید تعدادی مکعب با رنگ های متفاوت را در اختیار کودک قرار دهید و از او بخواهید رنگ‌های آبی و قرمز را در کنار هم قرار دهد.
با این بازی شما میتوانید «شناخت» کودک خود را مورد ارزیابی قرار دهید.چرا که یکی از مشکلاتی که کودکان طیف اوتیسم با آن روبرو می شوند آسیب حیطه شناخت در این کودکان است.
بازی شماره ۲
یک بازی دیگر، استفاده از بازی «پرتاب کردن و گرفتن» است. این بازی یکی از چهار بازی ساده برای تشخیص اوتیسم است.
شما می توانید این بازی را به دو صورت انجام دهید:
۱- شما از کودک می خواهید با فاصله از شما بنشیند و در حین بازی توپی را به سمت کودک خود پرتاب می کنید. آیا کودک شما قادر به گرفتن آن است یا خیر؟
۲-سبدی را با فاصله از کودک خود قرار می دهید و از او میخواهید توپ را داخل سبد بیندازد. آیا قادر به انجام این کار است؟
گرفتن و پرتاب کردن توپ به تمرکز، دقت و هماهنگی اولیه دست و چشم نیاز دارد که معمولا این توانایی ها در کودکان مبتلا به اوتیسم دچار اختلال است.
همچنین در طی این بازی کودک باید در مورد بهترین اقدام تصمیم گیری کند. بنابراین بازی «گرفتن و پرتاب کردن توپ» می تواند راه مناسبی جهت مشاهده و ارزیابی کودک شما باشد.
بازی شماره ۳
تعدادی اسباب بازی مانند وسایل آشپزی، تلفن و عروسک تهیه کنید و رفتار کودک خود را به دقت مشاهده کنید. آیا کودک شما به طور خودانگیخته بازی با این وسایل را آغاز می کند؟ به طور مثال به طور نمادین شروع به صحبت کردن با تلفن میکند؟
در صورتی که کودک شما آغازگر بازی نبود، خودتان بازی را آغاز کنید مثلا با وسایل آشپزی شروع به آشپزی کنید و از او بخواهید در این بازی همراه شما باشد.آیا کودک شما توانایی ادامه بازی به صورت نمادین با شمارا داراست؟
بازی شماره ۴
یک نخ به همراه تعدادی مهره تهیه کنید و از او بخواهید همراه با شما به نخ کردن مهره ها بپردازد. با این کار شما توجه و تمرکز کودک خود را مورد ارزیابی قرار میدهید. همانطور که گفته شد کودکان اوتیسم از توجه و تمرکز بالایی برخوردار نیستند.
آیا کودک شما توانایی اجرای درخواست شما را دارد؟
این بازی را با حیوانات و رنگها نیز تکرار کنید. همچنین می توانید تعدادی مکعب با رنگ های متفاوت را در اختیار کودک قرار دهید و از او بخواهید رنگ‌های آبی و قرمز را در کنار هم قرار دهد.
با این بازی شما میتوانید «شناخت» کودک خود را مورد ارزیابی قرار دهید.چرا که یکی از مشکلاتی که کودکان طیف اوتیسم با آن روبرو می شوند آسیب حیطه شناخت در این کودکان است.
بازی شماره ۲
یک بازی دیگر، استفاده از بازی «پرتاب کردن و گرفتن» است. این بازی یکی از چهار بازی ساده برای تشخیص اوتیسم است.
شما می توانید این بازی را به دو صورت انجام دهید:
۱- شما از کودک می خواهید با فاصله از شما بنشیند و در حین بازی توپی را به سمت کودک خود پرتاب می کنید. آیا کودک شما قادر به گرفتن آن است یا خیر؟
۲-سبدی را با فاصله از کودک خود قرار می دهید و از او میخواهید توپ را داخل سبد بیندازد. آیا قادر به انجام این کار است؟
گرفتن و پرتاب کردن توپ به تمرکز، دقت و هماهنگی اولیه دست و چشم نیاز دارد که معمولا این توانایی ها در کودکان مبتلا به اوتیسم دچار اختلال است.
همچنین در طی این بازی کودک باید در مورد بهترین اقدام تصمیم گیری کند. بنابراین بازی «گرفتن و پرتاب کردن توپ» می تواند راه مناسبی جهت مشاهده و ارزیابی کودک شما باشد.
بازی شماره ۳
تعدادی اسباب بازی مانند وسایل آشپزی، تلفن و عروسک تهیه کنید و رفتار کودک خود را به دقت مشاهده کنید. آیا کودک شما به طور خودانگیخته بازی با این وسایل را آغاز می کند؟ به طور مثال به طور نمادین شروع به صحبت کردن با تلفن میکند؟
در صورتی که کودک شما آغازگر بازی نبود، خودتان بازی را آغاز کنید مثلا با وسایل آشپزی شروع به آشپزی کنید و از او بخواهید در این بازی همراه شما باشد.آیا کودک شما توانایی ادامه بازی به صورت نمادین با شمارا داراست؟
بازی شماره ۴
یک نخ به همراه تعدادی مهره تهیه کنید و از او بخواهید همراه با شما به نخ کردن مهره ها بپردازد. با این کار شما توجه و تمرکز کودک خود را مورد ارزیابی قرار میدهید. همانطور که گفته شد کودکان اوتیسم از توجه و تمرکز بالایی برخوردار نیستند.