سرفه‌های خونی یا هموپتیزی به خروج خون از مجاری تنفسی هنگام سرفه گفته می‌شود که می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد، از جمله بیماری‌های ریوی، عفونت‌ها، بدخیمی‌ها و مشکلات قلبی. در این مقاله به بررسی علل، روش‌های تشخیصی و درمان‌های مختلف این عارضه پرداخته می‌شود. همچنین به نقش سبک زندگی و پیشگیری از این مشکل اشاره خواهد شد.
سرفه‌های خونی یا هموپتیزی (Hemoptysis) یکی از علائم هشداردهنده در بیماری‌های تنفسی است که می‌تواند ناشی از مشکلات جزئی مانند عفونت‌های ساده یا شرایط خطرناکی مانند سرطان ریه باشد. شناسایی علت دقیق آن نیاز به بررسی دقیق پزشکی دارد، زیرا در برخی موارد می‌تواند نشان‌دهنده وضعیت‌های تهدیدکننده زندگی باشد.
تعریف و انواع سرفه‌های خونی
سرفه خونی به خروج خون از دستگاه تنفسی تحتانی، معمولاً به همراه سرفه، گفته می‌شود. این خون ممکن است به صورت رگه‌هایی در خلط وجود داشته باشد یا حجم زیادی از خون روشن یا تیره از دهان خارج شود.
انواع هموپتیزی بر اساس شدت:
هموپتیزی خفیف: مقدار کم خون در خلط، معمولاً ناشی از التهاب یا عفونت.
هموپتیزی متوسط: میزان خونریزی بیشتر، اما بدون تهدید فوری برای زندگی.
هموپتیزی شدید (تهدیدکننده زندگی): بیش از 100 تا 600 میلی‌لیتر خونریزی در 24 ساعت، که نیاز به مداخله اورژانسی دارد.
علل سرفه‌های خونی
بیماری‌های عفونی
-
برونشیت حاد و مزمن: التهاب راه‌های هوایی که می‌تواند باعث تخریب عروق و خونریزی شود.
-
سل ریوی: یکی از مهم‌ترین علل هموپتیزی در سراسر جهان، ناشی از باکتری مایکوباکتریوم توبرکلوزیس.
-
پنومونی (ذات‌الریه): برخی عفونت‌های شدید ریوی منجر به تخریب بافت و خونریزی می‌شوند.
-
قارچ‌های ریوی: مانند آسپرژیلوز که می‌تواند باعث ایجاد توده‌های قارچی و خونریزی شود.
بیماری‌های غیرعفونی ریوی
-
سرطان ریه: یکی از علل شایع سرفه‌های خونی در افراد بالای 40 سال، به‌ویژه در سیگاری‌ها.
-
برونشکتازی: گشادشدگی غیرطبیعی راه‌های هوایی که منجر به تولید خلط زیاد و خونریزی می‌شود.
-
آبسه ریوی: تجمع چرک در ریه که می‌تواند منجر به آسیب عروق شود.
-
آسیب‌های ناشی از استنشاق مواد سمی: قرار گرفتن در معرض گازها و دودهای شیمیایی ممکن است موجب آسیب ریوی شود.
بیماری‌های قلبی و عروقی
-
نارسایی احتقانی قلب: افزایش فشار در عروق ریوی که منجر به هموپتیزی می‌شود.
-
آمبولی ریه: انسداد عروق ریوی که می‌تواند موجب خونریزی از ریه‌ها شود.
-
تنگی دریچه میترال: یکی از علل قلبی که باعث فشار بالا در عروق ریوی و هموپتیزی می‌شود.
عوامل دیگر
-
ترومای قفسه سینه: آسیب به ریه‌ها در اثر تصادف یا ضربه مستقیم.
-
استفاده از داروهای ضدانعقادی: داروهایی مانند وارفارین و هپارین می‌توانند خطر خونریزی را افزایش دهند.
-
اختلالات انعقادی: مانند هموفیلی که می‌تواند منجر به خونریزی‌های خودبه‌خودی از ریه‌ها شود.
روش‌های تشخیص سرفه‌های خونی
برای تشخیص علت سرفه خونی، پزشک از روش‌های زیر استفاده می‌کند:
بررسی تاریخچه پزشکی و معاینه فیزیکی
پرسش در مورد علائم همراه مانند کاهش وزن، تب، درد قفسه سینه، سابقه مصرف سیگار یا بیماری‌های قلبی و عروقی اهمیت دارد.
آزمایش‌های تصویربرداری
-
رادیوگرافی قفسه سینه: برای بررسی عفونت‌ها، تومورها یا ناهنجاری‌های ریوی.
-
سی‌تی‌اسکن ریه: اطلاعات دقیق‌تری از وضعیت راه‌های هوایی و عروق ریوی ارائه می‌دهد.
-
آنژیوگرافی ریوی: برای بررسی خونریزی از عروق ریوی و نیاز به مداخلات جراحی.
آزمایش‌های خلط و خون
-
کشت خلط: برای تشخیص عفونت‌هایی مانند سل یا عفونت‌های قارچی.
-
آزمایش انعقادی: بررسی مشکلات انعقاد خون در بیماران با مصرف داروهای ضدانعقادی.
برونکوسکوپی
یک روش تشخیصی و درمانی که در آن پزشک با یک لوله باریک داخل مجاری هوایی را بررسی می‌کند و در صورت لزوم خونریزی را متوقف می‌سازد.
درمان سرفه‌های خونی
درمان‌های دارویی
-
آنتی‌بیوتیک‌ها: برای درمان عفونت‌های باکتریایی مانند سل و ذات‌الریه.
-
داروهای ضدقارچ: در مواردی که عفونت‌های قارچی مانند آسپرژیلوز علت خونریزی باشد.
-
داروهای ضدانعقادی: در بیمارانی که مصرف این داروها علت خونریزی بوده، باید دوز آن‌ها تنظیم شود.
درمان‌های مداخله‌ای
-
برونکوسکوپی درمانی: در صورت خونریزی شدید برای متوقف کردن آن از طریق سوزاندن یا بستن عروق خونی.
-
آمبولیزاسیون شریانی: تزریق مواد خاص برای مسدود کردن عروق خونریزی‌دهنده.
-
جراحی: در موارد شدید مانند سرطان ریه یا برونشکتازی شدید که نیاز به برداشتن بخش آسیب‌دیده ریه دارد.
پیشگیری از سرفه‌های خونی
-
ترک سیگار: کاهش خطر سرطان ریه و بیماری‌های مزمن ریوی.
-
کنترل بیماری‌های زمینه‌ای: مانند دیابت، بیماری‌های قلبی و فشار خون.
-
واکسن زدن: برای پیشگیری از عفونت‌های ریوی مانند آنفلوآنزا و پنومونی.
-
استفاده از تجهیزات محافظتی: برای افرادی که در معرض مواد شیمیایی مضر قرار دارند.
نتیجه‌گیری
سرفه‌های خونی یک علامت مهم پزشکی است که می‌تواند ناشی از بیماری‌های خوش‌خیم یا شرایط تهدیدکننده زندگی باشد. تشخیص به‌موقع و درمان مناسب، نقش حیاتی در کنترل این وضعیت دارد. بیماران باید در صورت مشاهده خون در خلط، بدون تأخیر به پزشک مراجعه کنند.
