یکی از نوشیدنی‌های محبوب در سطح جهان، چای است. چای حاصل یک گیاه طبیعی به نام کاملیا سیننسیس می‌باشد.
یکی از ترکیبات اعتیاد آور در چای، کافئین است. کافئین، محرک سیستم عصبی مرکزی به شمار می‌رود که با ورود به بدن، سبب شکل گیری احساس رضایت، آرامش و لذت می‌گردد.
در واقع نوشیدن بیش از حد چای، زمینه را برای تحریک لذت به ارمغان می‌آورد. بدن در مقابل عمل لذت بخش، میل به اعتیاد پیدا می‌کند.
به عبارتی دیگر ماده روانگردان کافئین، دارای یک ساختار شیمیایی شبیه آدنوزین است که به صورت طبیعی در بدن، سبب تسکین در سیستم عصبی مرکزی می‌شود.
ساختار شیمیایی کافئین با قرار گیری در گیرنده‌های آدنوزین در مغز، مانع شکل گیری اتصال آدنورین به مغز می‌شود. در طی این روند، سلول‌های مغز در حالت خسته قرار می‌گیرند.
علاوه بر این، ساختار شیمیایی کافئین قادر است در بدن انسان به ترشح محرک‌های طبیعی اعم از دوپامین بپردازد. با ترشح دوپامین، احساس خستگی در بدن رفع می‌شود و فرد در حالت هوشیار قرار می‌گیرد.
یکی دیگر از ترکیبات اصلی در چای، تئین است. تئین، به عنوان محرک سیستم اعصاب سمپاتیک، منجر به افزایش میزان ترشح آدرنالین در خون می‌شود.
شاید برای شما نیز پیش آمده باشد که پس از تمام یک فعالیت جسمانی سنگین، تنها با نوشیدن یک لیوان چای، خستگی از بدن تان رفع گردد. رفع خستگی از وجود تئین در چای نشأت می‌گیرد.
تعدیل در مصرف چای، از اعتیاد به آن جلوگیری می‌کند. چای تازه دم در ده دقیقه اول، از آنتی اکسیدان‌های متعددی برخوردار است. آنتی اکسیدان یک عنصر ارزشمند برای بدن است که با گذشت زمان، میزان آن در چای کم می‌شود. در مقابل، میزان یک ماده مضر به نام اگزالت در چای کهنه افزایش پیدا می‌کند.
بهترین زمان مصرف چای، حداقل یک ساعت قبل از صرف وعده غذایی و دو ساعت پس از صرف مواد غذایی می‌باشد. در واقع علت زمان بندی برای مصرف چای در رابطه با غذا، به جذب آهن موجود در مواد غذایی باز می‌گردد.
علائم اعتیاد به چای
سازمان بهداشت جهانی، وابستگی به چای را به موجب وجود کافئین، به صورت رسمی یک سندرم شناسایی می‌کند. تحقیقات بیانگر آن هستند که با مصرف منظم کافئین نشانه‌هایی به مثابه اعتیاد بروز پیدا می‌کند.
یکی از نشانه‌های رایجی که حاکی از اعتیاد به چای دارد، تهیه‌ی چای پس از صرف غذا است.
اکثر معتادان به چای، در راستای تهیه‌ی آن از راه‌های خلاقانه استفاده می‌کنند. به طور مثال برای خوش طعم سازی چای را با لیمو، گلبرگ‌های گل سرخ، دارچین و ... ترکیب می‌کنند. یکی دیگر از نشانه‌های اعتیاد به چای، در بازه زمانی عدم مصرف بروز پیدا می‌کند. معتادان به مصرف چای، پس از قطع مصرف این نوشیدنی گرم دچار احساس افسردگی، خستگی، سردرد، اضطراب، تحریک پذیری، خواب آلودگی و عدم تمرکز می‌شوند.
عده‌ای نیز با وجود آگاهی از تداخل آسیب‌هایی که چای بر بدن تحمیل می‌کند، همچنان به استفاده بی رویه از نوشیدنی چای اصرار می‌ورزند.
از سری نشانه‌های ابتلا به اعتیاد چای می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
• دسترسی به احساس آرامش و لذت به وسیله چای
• انتخاب چای در روز‌های گرم تابستان
• خریداری قند و چای قبل از اتمام مقادیر موجود
• نوشیدن چای سرد به منظور جلوگیری از هدر رفتن
• پذیرایی میهمانان با دعوت به چای
بازه زمانی شکل گیری اعتیاد به چای
به طور کلی نمی‌توان یک بازه زمانی مشخص را برای اعتیاد به چای تخمین زد. زیرا میزان کافئین موجود در چای تحت تأثیر تنوع آن قرار دارد.
به طور مثال در یک فنجان چای سبز حدود ۳۳ الی ۷۱ میلی گرم کافئین یافت می‌شود. علاوه بر این، در چای سیاه حدود ۳۵ الی ۴۴ میلی گرم کافئین وجود دارد.
بهتر است بدانید در یک فنجان چای گیاهی، میزان کافئین در مقادیر صفر قرار دارد. به عبارتی دیگر در چای طبیعی کافئین یافت نمی‌شود.
با این وجود مصرف روزانه چای در مقادیر ۱۰۰ میلی گرم، احتمال شکل گیری به اعتیاد را افزایش می‌دهد.
عوارض اعتیاد به چای
بی شک عدم رعایت حد اعتدال در مصرف مواد غذایی و نوشیدنی‌های مختلف به ویژه چای، عوارضی را برای بدن در پی دارد.
سرطان زا
در برخی چای‌ها شاهد مواد معطر شیمیایی هستیم که به منظور خوش طعم شدن آن، با چای ترکیب یافته است. مواد معطر شیمیایی از خاصیت فنول برخوردار هستند.
افزایش مقدار فنول در بدن زمینه را برای شکل گیری توده سرطانی مهیا می‌سازد. فنول ماده‌ای سرشار از ترکیبات حلقوی است که بر روی سیستم گوارش، پوست و کبد تأثیرات نامطلوبی می‌گذارد.
کاهش جذب آهن در بدن
بانوان نسبت به آقایان دفع آهن بیشتری دارند. اعتیاد به چای در بازه زمانی طولانی، به موجب عدم جذب آهن در بدن سبب شکل گیری عارضه کم خونی به ویژه در بانوان می‌گردد.
تخریب سلامت دهان و دندان
اعتیاد به چای، سلامت دهان و دندان را به مخاطره می‌اندازد. در واقع مصرف طولانی مدت چای، به موجب تانن‌های غنی کننده سبب سیاه شدن و لکه دار شدن دندان می‌گردد.
مصرف چای با مواد قندی همراه است. قند و شکلات به موجب برخورداری از خاصیت چسبندگی، در دهان باقی می‌مانند.
حدود ۲ الی ۵ دقیقه پس از استفاده از قند و چای، فرایند فعالیت میکروب‌های موجود در لایه میکروبی آغاز می‌شود. در طی این روند اسید‌های مخرب در دهان مینای دندان را خراب می‌کنند.
تشکیل دهنده غلظت در پلاسما خون
یکی از معایبی که اعتیاد به چای در بدن به وجود می‌آورد، غلظت پلاسما خون است. در چای ماده‌ای به نام تانن وجود دارد. تانن خاصیت ادرار آور دارد که در بازه زمانی طولانی، سبب غلظت پلاسما خون می‌گردد.
در پلاسمای غلیظ، دامنه فعالیت آنزیم محدود می‌شود. بدین ترتیب مواد زائد در بدن باقی می‌مانند و زمینه برای شکل گیری بیماری‌های گوناگون فراهم می‌گردد.
علاوه بر این، تانن سبب فعالیت بیش از حد سلول‌های اپیتلیال کلیه می‌گردد که به مرور زمان اختلالاتی را در کارکرد کلیه به وجود می‌آورد.
در مواردی، مصرف بی رویه چای، اسید موجود در معده را افزایش می‌دهد؛ لذا احتمال می‌رود اعتیاد به چای شکل گیری عارضه درد و زخم معده را تشدید کند.
تحقیقات حاکی از آن دارند که اگزالیک اسید موجود در گیاه چای، مسموم کننده است و سبب ایجاب اختلالات متابولیسمی در بدن می‌شود. اگزالیک اسید با رسوب گذاری در کلیه، زمینه را برای شکل گیری بیماری سنگ‌های کلیوی فراهم می‌کند.
عوارض جانبی اعتیاد به چای در بدن شامل موارد زیر می‌شود:
• تحریک پذیری
• تپش قلب
• میگرن
• تشدید احتمال حمله‌ی قلبی
• تکرر ادرار
• کشیدگی در عضلات
• لرزش در بدن
• بی خوابی
راهکار‌های پیشنهادی برای کاهش اعتیاد به چای
گام اول
نخستین گام برای کاهش اعتیاد به چای، کاهش میزان مصرف است. ضرورت دارد کاهش میزان مصرف چای به تدریج شکل بگیرد. به طور مثال در روز اول فنجان‌های کوچک چای را جایگزین فنجان‌های بزرگ کنید.
سپس تعداد فنجان‌های نوشیدن چای را به ۲ الی ۱ به صورت روزانه محدود نمایید. احتمال می‌رود با کاهش میزان مصرف، نشانه‌های ناخوشایند ترک نیز کاهش پیدا کنند.
گام دوم
دومین گام برای کاهش اعتیاد به چای، برخورداری از خواب کافی است. اکثر معتادان به چای در هنگام بروز احساس خستگی به مصرف چای روی می‌آورند. بی شک با خواب کافی، زمینه برای بروز احساس خستگی مهیا نمی‌شود.
گام سوم
گام سوم کاهش اعتیاد به چای، به هیدراته سازی بدن اختصاص دارد. هیدراته کردن بدن، احتمال شکل گیری خستگی، سرگیجه و سردرد را پس از قطع چای کاهش می‌دهد.
بهترین نوشیدنی برای هیدراته کردن بدن شامل آب و نوشیدنی‌های فاقد کافئین می‌باشد.
در واقع، یکی از راهکار‌های مؤثر برای پیشگیری و کاهش اعتیاد به چای، جایگزین سازی دمنوش‌های طبیعی به جای چای است. دمنوش‌های طبیعی و گیاهی از خواص درمانی بی شماری بهره‌مند هستند. علاوه بر این، می‌توانند میزان اعتیاد شما به چای را کاهش دهند.
در ادامه دمنوش‌های گیاهی و فاقد کافئین را عنوان می‌کنیم:
• دمنوش به لیمو، زنجبیل، زردچوبه، برگ نعناع، آویشن و بابونه
• شیر طلایی، ترکیب شیر با زرد چوبه
• آب چغندر
• آب سیب
• آب هویج گرم
• چای گیاهی
• ترکیب شیربادام گرم با جوز هندی یا دارچین
بهتر است بدانید پس از قطع مصرف چای، نشانه‌های اعتیاد حدود ۱۲ الی ۲۴ ساعت پس از منع مصرف در رژیم غذایی بروز پیدا می‌کنند. شدت علائم ترک چای، در ۹ روز نخست به اوج می‌رسد و پس از ۹ روز میزان نشانه‌های اعتیاد کاهش پیدا می‌کند.
خاصیت چای سبز و چای سفید به مراتب بیشتر از چای سیاه است. علاوه بر این، افزودن هل در چای، کمک شایانی به کاهش اعتیاد به چای می‌کند.