بازی و خلاقیت - نیلی سایت

بازی و خلاقیت

نویسنده: نسیبه کمالی/ روانشناس خانواده

مدت زمان تخمین مطالعه: 2 دقیقه

خلاقیت عبارتست ازبه کارگیری توانایی‌های ذهنی برای ایجادیک فکر یا مفهوم جدید

درسال های گذشته عقیده بر این بود که خلاقیت یک موهبت الهیاست که تنها در اختیار عده ای معدود از انسانها قرار دارد ودیگران از آن بی بهره اند، همین افراد خاص که دارای خلاقیتهستند در شرایط مختلف آن را از خود بروز می دهند و همینافراد هستند که به اختراع و اکتشاف نائل می شوند. ولیامروزه دانشمندان و متخصصان تعلیم و تربیت به این نکته پیبرده اند که خلاقیت خصیصه ای نیست که تنها در اختیارمعدودی از افراد قرار گرفته باشد، بلکه همه ٔ انسان ها ازخلاقیت بهره مند هستند. ولی امکان بروز و میزان رشد آن درافراد متفاوت است. بنابراین می توان خلاقیت را در همه ی افرادپرورش داد و به رشد و مشکوفایی آن در انسانها کمک کرد.

یکی از راه های متعدد فکر کردن ، اندیشیدن آگاهانه به جملاتو مشاهدات است که به آن تفکر خلاق می گویند. تفکر خلاق ،فکری است که مشخصه اصلی آن توانایی کنار گذاشتن فرضهای غیر لازم و زایش افکار اصیل است ، چنین تفکری زمینهبروز پرورش خلاقیت را « بازی آزادانه مفاهیم » می نامید و برنیاز به تفکر خلاق و رهایی از قید و بندهایی که اشیای واقعیبر آن تحمیل می کند ، تاکید داشت.

روانشناسان سعی داشته اند تامشخصات افرادی که دارایسطح بالایی از خلاقیت هستند مشخص کنند، «استیز» عواملزیر را برای افراد خلاق بیان داشته است :

1 – سلامت روانی و ادراکی : توانایی ایجاد تعداد زیادی ایدهبه طور سریع؛

2 – انعطاف پذیری ادراک : توانایی دست کشیدن از یک قاعده وچارچوب ذهنی؛

3 – ابتکار: توانایی در ایجاد و ارائه پیشنهادهای جدید؛

4 – ترجیح دادن پیچیدگی نسبت به سادگی: توجه کردن ودرنظرگرفتن چالشهای جدید مسائل پیچیده؛

5 – استقلال رای و داوری: متفاوت بودن از همکاران در ارائهنظرات و اندیشه های نو

روش های ایجاد تفکر خلاق :

معلم و والدین می توانند با به کارگیری شیوه های مناسبزمینه رشد خلاقیت را در کودکان فراهم کنند ذیل از آن جملهاند :

1- استفاده از مغایرت ها : ارایه مطالبی که خلاف باورهامرسوم و عمومی علمی باشد ، مثلاً معلم در درس علوم از دانشآموزان بخواهد که نظریات قدیمی را رد کنند و بدین ترتیب دانشآموزان را بر انگیزاند تا چیزها را ارزیابی کنند و راه هایجالبی برای آزمون و اثبات کردن مسائل بیابند .

2- استفاده از تمثیل : معلم به دانش آموزان کمک کند تا بااستفاده از چیزهایی که قبلاً می دانستند در موقعیتی مشابه بهاطلاعات ، حقایق و اصول تازه یی دستیابند . به آنها نشانداده شود چگونه محصولات علمی بر اساس موقعیت های مشابهشکل گرفته اند .

3- توجه دادن به کمبودها و خلأ موجود در دانش : از دانشآموزان خواسته شود بجای آنکه به دانستنی های انسانبپردازند آنچه را که برای انسان مجهول مانده است بررسی کنند. مهارتهای دانش آموزان را برای جستجوی شکافهای ،ناشناخته ها و مجهولات توسعه دهند . معلم باید از دانشآموزان بخواهد تا تمام تعاریف ممکن یک مساله و همچنینموارد نقض آن را جست و جو کنند .

4- تقویت تفکر درباره امکانات و احتمالات : فرصتهایی ایجادشود تا به سوالهایی مانند چطور ، اگر ، یا از چه راههاییپاسخ داده شود و حتی خود وادار به پاسخ دادن به آنها بشود . دانش آموزان باید بفهمند چگونه یک چیز به چیزدیگر منجر میشود . هنگام گفتن مساله به دانش آموزان فرصت اندیشیدن بهراههای مختلف حل مساله داده شود 5- استفاده از سوالهایمحرک : معلم باید بیشتر به گزاره های پرسشی که نیاز به درکعمیق دارد ، توجه کند و سوالهایی که نیاز به ترجمه ، تفسیر ،تعریف ، اکتشاف و تجزیه و تحلیل دارد استفاده کند .

6- ایجاد فرصتهایی برای دانش آموزان تا رازهایی هر چیز راجستجو کنند .

7- تشویق به مطالب زندگی افراد خلاق .

8- تقویت تعامل دانش آموزان با اطلاعات قبلی : ایجادفرصتهایی برای دانش آموزان تا با اطلاعاتی که دارند بازیکنند و به آنها کمک کنند و فرصت دهند تا بتوانند با استفاده ازحقایق و اطلاعات که قبلا آموخته اند کارهایی را تجربه کنند .

9- تقویت مهارتهای مطالعه خلاق : از دانش آموزان خواستهشود به جای آنکه بگویند چه خوانده اند ، عقایدی را که در نتیجهخوانده اند به دست آورده اند بیان کنند .

10- ایجاد ابهام و تقویت آن : همه می دانند دانش آموزانزمانی یاد می گیرند که با موفقیتهای حل مساله مواجه باشند . بنابراین معلم باید موقعیت یادگیری را بیان نکته یی آغاز کند وسپس دست نگهدارد و اجازه دهد دانش آموزان خود با اطلاعاتبازی کنند و درگیر شوند ، این روش خوبی است که منجر بهیادگیری خود هدایتی می شود .

11– استفاده از روش اکتشافی : در روش اکتشافی ، دانشآموز خود به جستجوی راه حل می رود و معلم نقش راهنما راایفا می کند . در این روش بیش از جواب مساله چگونگی یافتنجواب مهم است . دانش آموز خود را به اطلاعاتی که پیرامونمساله توجه کرده و حتی ممکن است تغییراتی در آن ایجاد کند . بدین ترتیب امکان تجربه شخصی توسط دانش آموزان ، موقعیتیادگیری را برای آنها جذاب و مطبوع می نمایید و انگیزه هایدرونی آنها را تقویت میکند . همه این جنبه ها در کشف وشکوفایی استعداد خلاق دانش آموزان تأثیر مستقیم دارد .

مراحل تفکر خلاق:

1. آمادگی :‌در این مرحله شخص به نوع روابط بین پدیده هاکه ذهن او را به خود مشغول کرده اند پی برده و با طرح سؤالهای مختلف در ذهن به نقد و بررسی آن می پردازد.

2. پختگی : در این مرحله شخص با گذار از مراحل قبلی بهدرک و شناخت عمیق تری از روابط بین پدیده ها می رسد وگویی پدیده ها ، جرئی از وجودش شده است.

3. اشراق : در این مرحله شخص به پاسخ های ناگهانیدست پیدا می کند، معمولاً با کلماتی نظیر آهان ، یافتم …. متجلی می شود.

4. وارسی : در این مرحله فرد به بررسی بهترین ایده ای کهدر مراحل قبلی به آن رسیده است می پردازد تا صحت و سقم ودرستی آن را مشخص نماید.

5. اجرا : در این مرحله فرد افکار یا ایده هایی که مورد تأییدواقع شده اند را به مرحله اجرا در می آورد.

شما والدین محترم با استفاده از خلاقیت میتوانید بازی هایی را با کودکان انجام دهید تا کودک خلاقیتش پرورش بیابد. دو بازی را به عنوان نمونه برای شما بیان میکنیم..

بازی اول:

برای کودکم شروع میکنم به داستان تعریف کردن و در اواسطداستان از کودکم میخواهم که ادامه داستان را تعریف کند وبرای بیان داستان با کودک کمک کنید.