در دنیای پرتعامل و پرسرعت امروز، تنهایی و خلوت‌گزینی و مدتی را با خود سپری‌کردن چندان تبلیغ نمی‌شود. بیشتر بحث‌ها هم درباره فعالیت‌های گروهی، فواید روابط اجتماعی، چگونگی مدیریت آنها و چنین موضوعاتی است. در کنار همه این قیل‌وقال‌ها، تنهایی نیز فواید مهمی برای روان و جسم شما دارد. در این مقاله درباره فواید تنهایی صحبت می‌کنیم.
تفاوت تنهایی و احساس تنهایی
بین تنهایی و احساس تنهایی فرق هست. احساس تنهایی نوعی وضعیت روانی است که در آن فرد خود را بی‌پناه و بی‌کس حس می‌کند، هرچند ممکن است اطرافش آدم‌های زیادی باشند. فردی که احساس تنهایی می‌کند، دوست دارد در جمع باشد، اما به‌دلایل مختلف از آن فرار می‌کند. در سوی دیگر تنهایی یا خلوت‌گزینی تصمیمی خودخواسته و اختیاری است که به انتخاب خود فرد انجام میشود، یعنی تصمیم می‌گیرد زمان معینی را به خودش اختصاص بدهد و دور از جمع باشد.
تحقیقات فراوانی درباره مضرات احساس تنهایی انجام شده است، اما شواهد زیادی مبنی بر فواید خلوت‌گزینی وجود دارد. حتی بهتر است که برخی کارها تنهایی و بدون حضور و دخالت دیگران انجام شوند.
برخی افراد از تنهایی و اینکه کسی دور و برشان نباشد می‌ترسند، اما گروهی دیگر خلوت‌کردن را ترجیح می‌دهند. اینکه شما جزو کدام دسته هستید، وابسته به شخصیت شماست و اینکه خلوت‌گزینی را به چه دلایلی انتخاب کنید، نقش مهمی در تأثیرات مثبت یا منفی آن خواهد داشت.
آیا افراد برون‌گرا از تنهایی فراری‌اند؟
اغلب افراد را به ۲ دسته برون‌گرا و درون‌گرا تقسیم می‌کنیم. تصور ما از فرد برون‌گرا کسی است که نمی‌خواهد تنها بماند و همواره دنبال حضور در جمع است. فرد درون‌گرا را هم کسی می‌دانیم که همیشه از جمع فراری است. این حالت در افرادی که به‌شدت درون‌گرا یا برون‌گرا هستند مشاهده میشود، اما همه افراد در ۲ انتهای این طیف قرار نمی‌گیرند. مثلا شاید شما فردی برون‌گرا باشید، اما دلتان بخواهد گاهی با خودتان خلوت کنید.
فواید تنهایی
۱. تقویت تمرکز و حافظه
در پژوهشی، نتایج آزمون حافظه ۲ گروه مقایسه شدند. دسته اول کسانی بودند که گروهی کار می‌کردند و دسته دیگر به‌تنهایی مشغول همان فعالیت بودند. دسته دوم نتایج بهتری کسب کردند.
هنگامی که در جمع حضور دارید، شاید هرآنچه را رخ می‌دهد به خاطر نسپارید، چون احساس می‌کنید دیگران بخشی از چیزها را به خاطر می‌سپارند. این پدیده «طفره‌رفتن اجتماعی» نامیده میشود. اما وقتی در خلوت کار می‌کنید، همه‌چیز را باید به‌تنهایی به خاطر بسپارید و این به افزایش تمرکز و تقویت حافظه منجر میشود.
۲. اولویت‌دادن به علایق
یکی دیگر از فواید تنهایی این است که به شما فرصت می‌دهد تا روی علایق خودتان تمرکز کنید. تنهایی اختیاری بخش مهمی از فرایند توسعه شخصی است. وقتی تنها هستید، فرصت دارید درباره خودتان بیندیشید و علایق خود را کشف کنید. وقتی در جمع حضور دارید، بخشی از ذهن شما معطوف دیگران است و حتی شاید بخشی از علایقتان را از دیگران پنهان کنید، چراکه فکر می‌کنید مناسب مطرح‌شدن در جمع نیستند.
تنهایی به شما فرصت بی‌نظیری می‌دهد تا با آگاهی بیشتری سراغ خودتان بروید و خود واقعی‌تان را کشف کنید، بدون نگرانی از قضاوت دیگران و نگاه آنها.
۳. تقویت خلاقیت
فعالیت‌های گروهی مانند طوفان فکری همیشه یکی از بهترین روش‌های ایده‌یابی و خلاقیت مطرح شده‌اند. اما یکی از پژوهش‌ها هم نشان می‌دهد که وقتی افراد به‌تنهایی مشغول حل مسائل سخت می‌شوند، بهتر عمل می‌کنند. کار گروهی اغلب به‌معنای ایفاکردن نقشی کوچک در کلی بزرگ‌تر است، در حالی که رویارویی با مسئله به‌تنهایی به‌معنای استفاده حداکثری از توان شناختی برای حل آن است.
البته این مسئله به‌معنی نفی کار گروهی نیست. بدیهی است که بسیاری از مسائل را نمی‌شوند تنهایی حل کرد. دستیابی به بسیاری از دستاوردهای بشری یا حل مسائل پیچیده امروزی جز با همکاری امکان‌پذیر نیست.
۴. بهبود روابط اجتماعی
روابط شما با دیگران زمانی بهترین حالت را دارد که طرفین فرصت کافی داشته باشند تنهایی به امور شخصی خود رسیدگی کنند.
تعامل اجتماعی و روابط عاطفی با دیگران برای سلامت شما بسیار مفید است، اما تنهایی متناوب بین این تعامل‌ها نیز به شما امکان می‌دهد هم قدر این پیوندها را بیشتر بدانید و هم در جریان این تعامل‌ها گم نشوید.
۵. بهبود عملکرد
هنگامی که در جمع فعالیت می‌کنید، تمرکزکردن بر کارهای متفاوت دشوار است. تحقیقات نشان داده‌اند که مغز ما برای چندکارگی تکامل نیافته است. حتی انجام هم‌زمان ۲ کار هم تمرکز و حافظه ما را بسیار تضعیف می‌کند. حتی اگر نمی‌توانید کاری را به‌تنهایی و دور از دیگران انجام دهید، دست‌کم در هر بازه زمانی فقط بر ۱ کار تمرکز کنید.
۶. تقویت همدلی
بر اساس تحقیقات، تنهایی موقت می‌تواند باعث افزایش همدلی شما با دیگران شود. مثلا در پژوهشی وقتی نوجوانان به‌مدت ۵ روز از ارتباطات دنیای دیجیتال فاصله گرفتند، توانشان برای همدلی و شناسایی احساسات از طریق مشاهده چهره افراد افزایش پیدا کرد.
گرچه دورشدن از فضای مجازی این روزها کار راحتی نیست، سعی کنید مدت کوتاهی ارتباط خود با دیگران را قطع کنید و زمانی را در سکوت و خلوت بگذرانید.
چطور تنهایی پیشه کنیم؟ پیشنهادی برای برون‌گراها
تنهایی شاید انتخابی ساده به نظر برسد، اما برای همه این‌طور نیست. گاهی برخی افراد آن‌قدر دور و برشان را شلوغ می‌کنند که در عمل نمی‌توانند به‌راحتی زمانی برای خلوت‌کردن با خود پیدا کنند. اگر شما هم جزو این دسته از افراد هستید، پیشنهادهایی را بخوانید که در ادامه نوشته‌ایم.
۱. برنامه‌ریزی کنید
بهترین و مفید‌ترین تنهایی زمانی رخ می‌دهد که برایش برنامه‌ریزی کرده باشید. این برنامه‌ریزی نباید شما را مجبور به دورشدن از جمع کند. در واقع شما نباید خودتان را مجبور به این کار کنید. در هفته به میل خود زمانی را برای این مسئله در نظر بگیرید، زمانی که با رضایت و آرامش و بدون نگرانی از کارهای باقی‌مانده سراغ خلوت خود بروید.
۲. عوامل مزاحم را حذف کنید
اگر هنگام تنهایی مدام تلفن زنگ بخورد یا صدای رسیدن پیام‌های جدید از تلفن بلند شود، فایده ندارد. این خلوت‌گزینی نیست. پس برای بهره‌گیری از فواید تنهایی، عوامل مزاحم را حذف کنید.
۳. برای تنهایی ارزش قائل شوید
در دنیای همواره متصل امروز، تنهایی و خلوت‌گزینی نفی و حتی ترسناک تلقی میشود. پس لازم است برایش ارزش قائل شوید تا با میل و رغبت سراغش بروید.
شاید بپرسید مگر کسی هست که از تنهایی خودخواسته وحشت داشته باشد یا از آن فرار کند؛ خب کافی است به نتایج این تحقیق تکان‌دهنده توجه کنید که بیشتر افراد اعلام کردند ترجیح می‌دهند کارهای طاقت‌فرسا انجام دهند یا حتی بهشان شوک الکتریکی بدهند، اما از ۱۵ دقیقه تنهاماندن در اتاق و تفکر معاف شوند!
کارهایی که می‌توانید در خلوت خود انجام دهید
اگر از کسانی هستید که بیشتر اوقات خود را با دیگران صرف می‌کنند، شاید به فکرتان نرسد که در خلوت خود چه فعالیت‌هایی انجام دهید. در این بخش، چند نمونه از کارهایی را معرفی می‌کنیم که می‌توانید در خلوت خود انجام دهید.
۱. خود را به شام دعوت کنید
بیرون شام‌خوردن اغلب فعالیتی اجتماعی تلقی میشود، اما می‌توانید گاهی به‌تنهایی نیز این کار را بکنید. این‌طوری توجه بیشتری به غذایتان می‌کنید و از فضای رستوران نیز بیشتر لذت می‌برید.
۲. به سینما بروید
تنهایی سینمارفتن نیز تجربه خاصی است. تماشای فیلم به‌تنهایی به شما امکان می‌دهد که کاملا بر فیلم تمرکز کنید.
۳. به کنسرت بروید
این کار را نیز می‌توانید بدون همراهی دیگران انجام دهید. حتی شاید این تنهایی به شما فرصت بدهد با افراد جدیدی آشنا شوید.
۴. در طبیعت پیاده‌روی کنید
گاهی دشوار است کسانی را پیدا کنید که وقت یا توان کافی برای همراهی شما در کوه و طبیعت داشته باشند. می‌توانید به‌تنهایی به دل طبیعت بزنید و تجربه‌ای غنی داشته باشید. البته حتما پیش از رفتن عزیزان خود را از مقصدتان مطلع کنید و جایی بروید که بتوانید در صورت بروز هرگونه مشکل، با دیگران تماس بگیرید. هرچند نیازی هم نیست برای طبیعت‌گردی که فاصله زیادی از شهر و روستا بگیرید.
۵. سفر کنید
تنهایی سفرکردن برای برخی کاری دشوار و ترسناک است و در عین حال فرصتی است که توانایی‌های خود را به چالش بکشید و چیزهای جدید بیاموزید.
۶. چیز جدیدی یاد بگیرید
وقتی با خودتان خلوت می‌کنید، به این فکر کنید که دوست دارید چه چیزهایی یاد بگیرید. می‌توانید به‌تنهایی در دوره‌های آموزشی مختلف شرکت کنید.
۷. به موزه بروید
به‌جای آنکه با دیگران به موزه بروید، تنهایی این کار را انجام دهید. وقتی با دیگران هستید باید گوشه چشمی هم به آنها داشته باشید، اما وقتی تنهایی به موزه بروید می‌توانید هرچقدر خواستید در بخش‌های مختلف بگردید.
۸. در کارهای داوطلبانه شرکت کنید
در جامعه و محل زندگی خود کارهای داوطلبانه پیدا کنید. شرکت‌کردن در فعالیت‌های داوطلبانه به شما فرصت می‌دهد که از مهارت‌های خود به‌نفع جامعه استفاده کنید.
شما بگویید
نظر شما درباره تنهایی چیست؟ اهل این هستید که گاهی زمانی را به خودتان احتصاص بدهید و دور از هرکس و هرچیز کارهای دلخواهتان را انجام دهید؟ در هنگام تنهایی چه می‌کنید؟ خوب است تجربه و نظرتان را با ما در میان بگذارید.