برخلاف انواع استانداردِ درمان‌های سلامت روان نظیر CBT (رفتار درمانی شناختی) که به طور برجسته روی ذهن متمرکز هستند، سوماتیک‌تراپی شیوه‌های درمانیِ بدن‌محور از قبیل رقص، تنفس آگاهانه و مدیتیشن را در هم می‌آمیزد تا از بیماران در پروسه‌ی بهبود حمایت کند.
افزون بر این، جلسات درمانی تجربه‌ی سوماتیک شامل گفتاردرمانی و تمرین‌های ذهن و بدن می‌شود. هدف این درمان رها کردنِ بدنِ فیزیکی از پایبندی به استرس، تنش و ضربات روحی‌ست نه فقط حل مشکلات به صورت کلامی.
انواع سوماتیک‌تراپی
در این روش درمانی بیمارن مانند اَشکال دیگر درمانِ سلامت روان درباره‌ی مشکلاتشان حرف می‌زنند. درمانگرانِ سوماتیک بیماران را راهنمایی می‌کنند تا نه فقط درباره‌ی مشکلاتشان صحبت کنند بلکه روی احساسات فیزیکی نهفته‌ای هم که دارند تمرکز کنند. از این رو، تمرینات ذهن و بدن ممکن است شامل تنفس، مدیتیشن، تجسم فکری، ماساژ، تمرکز حواس، رقص یا آگاهی احساسی شود. فراتر از درمان سوماتیکِ استاندارد، زیرگروه‌های متعددی از چارچوب آن به شیوه‌های خاصی استفاده می‌کنند از جمله:
- روان‌درمانیِ حسی‌حرکتی: یک درمان جامع که از بدن هم به عنوان منبع اطلاعات و هم به عنوان هدف مداخله استفاده می‌کند.
- روش هاکومی: روان‌درمانی که منابع علمی، روانشناختی و معنوی را با هم ادغام کرده و روی چهار مفهوم اصلی تمرکز می‌کند: ملایمت، عدم‌خشونت، شفقت و ذهن‌آگاهی.
- تحلیل انرژی‌زیستی: روان‌درمانی بدنی که کار بدنی، تحلیلی و رابطه‌ای را بر اساس درک انرژی با هم ترکیب می‌کند.
- روان‌درمانی بیودینامیک: ترکیبی از روش‌های درمانیِ آلوُپاتیک (پزشکی) و جامع که شامل ماساژ فیزیکی توسط پزشک می‌شود.
- تشخیص مغزی: این درمان علاوه بر ذهن و کار بدنی، موقعیت‌یابی چشم را هم شامل می‌شود تا واکنش‌های احساسی را بازآموزی کند.
تکنیک‌ها
درمان سوماتیک بر اساس این ایده عمل می‌کند که آنچه در زندگی برای شما اتفاق می‌افتد نه تنها در ذهن شما بلکه در بدن شما هم ذخیره می‌شود. این رویکرد جامع به درمان هم روی احساسات فیزیکی در بدن شما و هم روی حرف زدن درباره‌ی مشکلات‌تان تمرکز می‌کند. درمان سوماتیک شامل تکنیک‌های زیر می‌شود:
- ایجاد آگاهی بیشتر درباره‌ی بدن و احساسات آن
- روی آوردن به منابع عاطفی
- تمرکز حواس
- تشویق به ارائه‌ی توضیحات دقیق
- تحرک از جمله عمل کردن از روی احساسات فیزیکی
- یادگیری ابزاری برای آرام کردن خود
- تمرکز متناوب میان یک موضوع استرس‌زا و یک موضوع غیراسترس‌زا برای کمک به کاهش تنش
- بازپخش موقعیت‌های گذشته با ابزار فیزیکی جدید
- رهایی احساسی
- تقویت مرز‌ها
سوماتیک‌تراپی به چه مشکلاتی کمک می‌کند؟
هرکسی می‌تواند سوماتیک‌تراپی را به عنوان جایگزینی برای گفتاردرمانیِ مرسوم امتحان کند. این روش درمانی برای درمان انواعی از مشکلات فیزیکی و روانی استفاده می‌شود.
مشکلات روانی:
- PSTD (اختلال اضطراب پس از سانحه)
- اضطراب
- اعتیاد
- غم
- افسردگی
- استرس
مشکلات فیزیکی:
- درد مزمن
- اختلالات گوارشی
- اختلال عملکرد جنسی
این درمان به واسطه‌ی متمرکز بودن روی ذهن‌آگاهی و تمرکز حواس می‌تواند گزینه‌ی موثری برای هر فردی باشد که به دنبال ارتباط بیشتر با خود و تجربیاتش در زندگی‌ست.
اثربخشی
ثابت شده سوماتیک‌تراپی شکلِ موثری از درمان برای مشکلات متعدد روانی و جسمی است:
- اختلال اضطراب پس از سانحه: درمان PTSD با تجربه‌ی سوماتیک روش موثری برای سرعت بخشیدن به زمان مورد نیاز برای بهبود یافتن از یک حادثه‌ی آسیب‌زاست اگرچه برای دانستن اینکه این روشِ درمانی برای کدام بیمارانِ خاص اثربخشیِ بیشتری دارد به تحقیقات بیشتری نیاز است. پس از بررسی قربانیانِ سونامی این نتیجه به دست آمد که: «۹۰ درصد شرکت‌کنندگان بهبود چشمگیر یا رهایی کامل از نشانه‌های نفوذ، برانگیختگی و اجتناب را گزارش کردند. نتایج از اثربخشی و قابلیتِ اطمینان این نسخه‌ی اصلاح‌شده از درمانِ تجربه‌ی سوماتیک در تحقیق روی واکنش‌های حوادث آسیب‌زا پشتیبانی کرد.»
- درد مزمن: شاید برای برخی افراد تعجب‌آور باشد که نوعی از روانشناسی بتواند به درمان درد فیزیکی انسان کمک کند، اما این موضوع اثبا‌ت‌شده است. در مطالعات انجام‌شده در این زمینه ثابت شده است سوماتیک‌تراپی برای درمان دردِ عضلانی گردن موثر است و اثربخشی آن با افزودن طب سوزنی افزایش نمی‌یابد.
ملاحظات
مانند هر شکل دیگری از درمان ضروریست در یک مکان ذهنی و عاطفی باشید که برای پردازش احساسات پیچیده زمان و انرژی داشته باشید. این روش درمانی معمولاً دربرگیرنده‌ی «لمس شدن» است. از این رو اطمینان حاصل کنید لمس شدن توسط درمانگر شما را معذب نمی‌کند. «حد و مرز» و «رضایت» در تماس نقش حیاتی دارند و شما هرگز بدون رضایت خودتان نباید لمس شوید. سوماتیک‌تراپی هیچ‌گونه ریسکی که خاص یا منحصر به فرمت آن باشد ندارد.
برای شروع درمان چه باید کرد؟
اگر علاقمند به تجربه‌ی سوماتیک‌تراپی هستید نکات زیر را برای شروع دنبال کنید:
- یافتن درمانگر: نخستین گام برای شروع سوماتیک‌تراپی یافتن درمانگر باتجربه است. این درمان می‌تواند به صورت حضوری یا مجازی انجام شود.
- آماده‌سازی قبل از شروع درمان: قبل از شروع جلسات درمانی به اهداف عاطفی و فیزیکی و هدفتان از درمان فکر کنید. به یاد داشته باشید که در این درمان هم مانند هر درمان دیگری ممکن است به خاطراتِ قدیمی و دردناک اشاره شود. اگر درمان شما حضوری انجام می‌شود آمادگی داشته باشید که درمانگر ممکن است از طریق تماس درمان را پیش ببرد. در جلسه‌ی اول چه بصورت حضوری و چه بصورت مجازی ممکن است درمانگر سوماتیک درباره‌ی گذشته یا هدف شما از درمان سوالاتی بپرسد. شما و درمانگر با هم درباره‌ی شکل درمان و نحوه‌ی ادامه‌ی آن صحبت خواهید کرد. چیزی که بیش از هر چیزی اهمیت دارد اینست که شما با درمانگر احساس راحتی کنید.
این درمان نیز مانند همه‌ی درمان‌ها ممکن است به لحاظ عاطفی تجربه‌ی دشوار و وقت‌گیری باشد اگرچه بسیاری از افراد در قیاس با روش‌های درمانی دیگر با کمک سوماتیک‌تراپی سطح عمیق‌تری از بهبودی را تجربه کرده‌اند.