بر اساس تحقیقات به عمل‌آمده از هر چهار فرد مسن یک نفر دچار برخی اختلالات روانی مانند افسردگی، اضطراب و زوال عقل است و که پیش‌بینی می‌شود این تعداد تا سال 2030 دو برابر شود و به 15 میلیون نفر برسد؛ اما خبر خوب این است که صرف‌نظر از سن آن‌ها، اقداماتی وجود دارد که می‌توانید برای سالم نگه‌داشتن مغز و کاهش خطر ابتلا به زوال عقل، افسردگی یا سایر شرایط روحی برای بهبود سلامت روان سالمندان انجام دهید.
با دانستن نکاتی درباره روانشناسی سالمندان و آگاهی از مشکلات سلامت روان آن‌ها، می‌توانید از بروز بسیاری از مسائل روانی افراد مسن عزیزتان جلوگیری کنید.
عوامل خطر برای سلامت روان سالمندان
مسائل بهداشت روان می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. در حقیقت، معمولاً فقط یک دلیل باعث ایجاد مشکلات روان نمی‌شود. عوامل مختلف اجتماعی، جسمی و روانی می‌توانند به هم پیوند خورده و منجر به شرایط روحی شوند که در زندگی سالمندان تداخل ایجاد کند. برای اینکه بدانیم چگونه می‌توان سلامت روان سالمندان را ارتقا داد ابتدا باید علت آن را ریشه‌یابی کرد. حتی اگر در حال حاضر سالمند سالمی هستید، ممکن است در آینده مشکلات روحی در شما یا عزیزانتان ایجاد شود؛ بنابراین عاقلانه است که از عوامل خطر آن آگاه باشید که می‌تواند مواردی ازجمله را شامل شود:
مشکلات پزشکی
طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها و مشکلات پزشکی می‌تواند به توسعه مسائل بهداشت روان مانند افسردگی کمک کند. به‌عنوان‌مثال می‌توان به بیماری‌های شایعی مانند دیابت، بیماری قلبی، سرطان، آرتریت روماتوئید و بیماری پارکینسون اشاره کرد که اغلب افراد مسن را تحت تأثیر قرار می‌دهد، علاوه بر این، برخی از عوارض داروها می‌توانند خطر ابتلا به افسردگی یا سایر شرایط بهداشت روانی را افزایش دهند.
از دست دادن استقلال
وقتی افراد سالمند توانایی مراقبت کامل از خود در روز را از دست می‌دهند، در معرض خطر بیشتری برای تجربه عقب‌ماندگی در بهزیستی ذهنی خود قرار دارند. عواملی مانند درد مزمن، کاهش تحرک و سایر چالش‌های عملکردی می‌تواند این خطر را افزایش دهند. خدمات نگهداری از سالمند در منزل با کمک به سالمند در انجام امور روزمره باعث افزایش استقلال و عزت‌نفس آن‌ها شده و به‌سلامت روانی آن‌ها کمک می‌کند. داشتن استقلال بر سلامت سالمندان تأثیر بسزایی دارد.
از دست دادن دوستان نزدیک یا اعضای خانواده
ناراحت شدن برای از دست دادن کسانی که دوستشان داریم در هنگام فوت آن‌ها امری طبیعی و ضروری است؛ اما بسیاری از سالمندان با شروع به از دست دادن تعداد بیشتری از دوستان، شریک زندگی یا همسر خود، عزاداری بیشتری نسبت به افراد جوان تجربه می‌کنند.
تنهایی یا انزوای اجتماعی
افراد مسن اغلب در اثر معلولیت‌ها، مشکلات و بیماری‌های پزشکی، از دست دادن افراد در زندگی خود یا سایر عوامل مستعد کننده تنهایی، احساس رها شدن یا گوشه‌گیری هستند. تحقیقات نشان داده‌شده است که این احساسات در ایجاد افسردگی و سایر مشکلات سلامت روان سالمندان نقش بسزایی دارند.
دوره‌های افزایش استرس
زندگی پر از عوامل استرس‌زای رایج است؛ اما هر چیزی که بیش‌ازحد طبیعی باعث استرس شود یا باعث استرس طولانی‌مدت شود می‌تواند نقش بسزایی در ایجاد یک مسئله بهداشت روان داشته باشد. به‌عنوان‌مثال می‌توان به عوامل استرس‌زایی مانند حوادثی همچون خطر سقوط و زمین خوردن یا تغییرات عمده در امور مالی، تنهایی و روابط یا شرایط زندگی اشاره کرد.
راهکارهایی برای بهبود سلامت روان سالمندان
خبر خوب این است که صرف‌نظر از سن شما، اقدامات فعالی وجود دارد که می‌توانید برای سالم نگه‌داشتن مغز و کاهش خطر ابتلا به زوال عقل، افسردگی یا سایر شرایط روحی انجام دهید. در ادامه به چند مورد از مؤثرترین و کاربردی‌ترین این موارد اشاره می‌کنیم:
سالمندان باید استفاده از حافظه خود را تمرین کنند
درگیر کردن منظم مغز با تمرینات مختلف می‌تواند به بهبود یادآوری کوتاه‌مدت و بلندمدت کمک کند. به‌عنوان‌مثال فهرستی از اقلام مواد غذایی موردنیاز، اشعار موردعلاقه‌تان یا پایتخت کشورها تهیه کنید و تمام تلاش خود را برای به خاطر سپردن آن انجام دهید. سپس یک ساعت بعد خود را امتحان کنید تا ببینید چند مورد را به خاطر می‌آورید. ایده‌های دیگر برای تمرین مهارت‌های تقویت حافظه عبارت‌اند از: انجام عملیات ریاضی در ذهن، ترسیم نقشه جایی که اخیراً در آن حضورداشته‌اید و یا حفظ متن آهنگ محبوب یا حل جدول هست.
نقش رژیم غذایی در سلامت روان سالمندان
رژیم غذایی نه‌تنها ازنظر جسمی بر بدن تأثیر میگذارد، بلکه می‌تواند سلامت روانی را برای بهتر یا بدتر شدن، تحت تأثیر قرار دهد. پذیرش یک رژیم غذایی متعادل و مناسب غنی از غلات سبوس‌دار، میوه‌ها و سبزی‌ها، پروتئین‌های بدون چربی و چربی‌های سالم مانند روغن‌زیتون، سلامت مغز را تقویت کرده است و حتی با احتمال کاهش افسردگی و کاهش خطر زوال عقل همراه است.
ممکن است سالمندان به دلیل وجود بیماری‌های مختلف محدودیت‌های غذایی داشته و نتوانند دیگر شیرینی‌ها و غذاهای موردعلاقه خود را بخورند. همین امر در روحیه آن‌ها تأثیر خواهد گذاشت. پرستار سالمند در منزل با فراهم کردن غذاهای موردعلاقه او به‌صورت رژیمی، به بهبود روحیه‌اش کمک می‌کند. شرکت خدمات پرستاری در منزل بنا به نیاز شما بهترین مراقبان حرفه‌ای را برای سالمند عزیزتان اعزام خواهد کرد.
ورزش و سلامت روان سالمندان
ممکن است ورزش کردن بیشتر به خاطر فواید جسمی خود شناخته اما یک فعالیت ضروری برای ارتقای سلامت روان سالمندان نیز هست. ورزش با افزایش اندورفین و سایر مواد شیمیایی مربوط به ایجاد احساس خوب در مغز باعث بهبود خلق‌وخوی سالمندان می‌شود و همچنین هورمون‌های استرس‌زا را کاهش می‌دهد و خوددرمانی برای کنترل افسردگی و اضطراب است!
آموزش یک مهارت جدید معجزه‌ای برای سلامت روان سالمندان
یک سرگرمی یا مهارت جدید یا هنردرمانی می‌تواند هم عملکرد شناختی و هم احساس سلامتی شمارا با افزایش سن بهبود بخشد.
استرس مزمن به‌خصوص با افزایش سن می‌تواند ویرانگر ذهن و بدن باشد. گرچه کنار گذاشتن نگرانی‌ها، ارس‌ها یا مسئولیت‌ها همیشه آسان نیست، اما مهم است که هرروز برای آرامش و تأمل وقت بگذارید. مراقبه، ورزش، گذراندن وقت با عزیزان و خانواده برای کاهش استرس به سالمندان در کاهش افسردگی و سایر سلامت روان کمک می‌کند.
سلامت روان سالمندان به‌مانند سلامت جسمی آن‌ها اهمیت فراوانی دارد و نباید نادیده گرفته شود. درصورتی‌که می‌خواهید سالمند عزیزتان هم از سلامت جسمی و هم روحی برخوردار باشد باید توجه و مراقبت کافی را از او به عمل‌آورده و به نیازهایش توجه کنید.