بدین جهت پرداختن به بازی به عنوان وسیله ای برای آموزش و یادگیری اهمیت زیادی دارد دکتر ژیلا فرخی اظهار داشت: کودک در سنین اولیه معمولاً تنها بازی می کند و اسباب بازی های مختلفی او را سرگرم می سازد. شرکت پدر و مادر و یا سایر بزرگترها در بازی های وی برایش مطبوع و سرگرم کننده است ولی به تدریج میل به بازی کردن با سایر کودکان هم سن خود در او بیدار می شود و او نوع بازی های خود را تغییر می دهد و از این زمان است که روح اجتماعی بودن در او بیدار می شود .
میل به بازی در دو و یا سه سالگی، ناشی از رضایت خاطری است که طفل در به کارانداختن استعدادهای رو به تکامل خود دارد.
طبعاً هر چه او بزرگتر می شود، مهارت های او نیز کامل تر می شود و زمانی می رسد که تنها دویدن یا انجام کارهای ساده او را خشنود و راضی نمی کند و میل دارد با کودکان دیگر بدود و از آنها جلو بیفتد و در حقیقت میل برتری بر دیگران یا برتری جویی در او بیدار می شود و همین حس است که باید مورد استفاده مربیان واقع شود و کودک را به تلاش و کوشش برای پیشرفت و کسب موفقیت بیشتر ترغیب کنند.
در گذشته های نه چندان دور، کار روزانه مردان و زنان و حتی کودکان پایان ناپذیر به نظر می رسید. کوشش و تلاش جهت ادامه زندگی آنچنان شدید بود که توجه به بازی هدر دادن وقت تلقی می شد.
مدت هاست که نقش مهم بازی درکار آموزش کودکان مورد توجه قرار گرفته و به اهمیت آن در رشد، پیشرفت و یادگیری کودکان توجه شده است. به اعتقاد مربیان بازی فرصت بسیار خوبی برای یادگیری فراهم می سازد.
بچه ها از بازی برای افزایش علم و اطلاعات خود استفاده می کنند. بازی در عین اینکه وسیله سرگرمی است جنبه آموزشی و سازندگی نیز دارد و در برخی موارد اشتغال کودک به بازی بیش از ارزش خواندن کتاب است، کودکان در خلال بازی ها به ویژه بازی های آموزشی، به مفاهیم ذهنی جدیدی دسترسی پیدا می کند و مهارت های بیشتر و بهتری را کسب می نمایند. آنان به کمک بازی تجارب ارزنده ای به دست می آورند.
در حین بازی مطالب آموختنی بدون فشار و با میل و رغبت فراگرفته می شود. به همین دلیل برخی از مربیان دست اندرکاران تعلیم و تربیت معتقدند که هرگونه مطالب درسی را باید فقط همراه با بازی به کودک آموخت.
این روانشناس خانواده گفت: بازی برای کودک اهمیت بسیار دارد و عاملی است برای فعالیت های ذهنی، عقلانی اجتماعی و سلامت او. کودکی که سالم باشد نمی تواند بازی نکند، برای بازی تن به هر کار و تلا شی می دهد در حقیقت بازی زندگی و دنیای اوست، درس است، تجربه و تمرین است، با زندگی او پیوند استوار دارد؛ در واقع جوهر زندگی بشر است، به خاطر همین محروم کردن کودک از بازی او را شدیدا ناراحت می کند و حتی ممکن است زمینه ای برای ناراحتی عصبی او گردد بسیاری از والدین ومعلمان، بازی را تلف کردن وقت می دانند متاسفانه آنها این نکته را درک نمی کنند که کم بازی کردن کودک را از موفقیت های یادگیری که برای تکامل او ضروری است محروم می کند.
بنابراین خانواده، مربیان و معلمان می توانند با ایجاد تغییراتی در موقعیت های آموزشی فرصتی را برای کودکان ایجاد کنند تا سطح مهارت های خود را ارتقا بخشند، یکی از این فرصت ها بازی است.
دکتر ژیلا فرخی در ادامه بیان کرد: بازی بهترین روش برای آموزش و یادگیری کودکان است. کودکان با بازی مهارت های شناختی، عاطفی و شخصی خود را توسعه می دهند و این امر نقش بسیار مهمی برای عملکرد سازگارانه کودک در زندگی آنها ایفا می کند ارزش بازی در بالابردن یادگیری در میان کودکان پیش دبستانی نیز بخوبی عنوان شده است.
مفهوم بازی در فرایند یادگیری در سه دسته بازی :ابزاری ،واقعی و ممنوع قرارمی گیرد. بازی ابزاری عمدتا ً یک فعالیت هدایت شده زیر نظر معلم برای رسیدن به اهداف درسی است. بازی واقعی به فعالیت هایی که کودک آزادانه آن را انتخاب و هدایت می کند اطلاق می شد.
بازی ممنوع فعالیت های لفظی و فیزیکی که دانش آموزان در کلاس اجازه انجام آن را ندارند مانند جوک گفتن، شکلک درآوردن، وقت تلف کردن، جیغ زدن را شامل می شود. درحالی که کودکان از همه سه نوع بازی لذت می برند، معلمین عموما ً از بازی های ممنوع خشنود نیستند.کاربرد بازی در فرایند آموزش کودکان باعث حرکت از مفهوم و ماهیت بازی واقعی به سمت بازی آموزشی شده است. بازی های آموزشی به بازی هایی که در کلاس درس و محیط آموزشی براساس اهداف آن برنامه ریزی شده وکودکان در خلال بازی های آموزشی مطالب آموختنی را بدون فشار و با میل و رغبت فرا می گیرند و با رنگ ها، اشکال و جهت های مختلف آشنا می شوند و تجارب ارزنده و مهارت های بیشتر و بهتری را کسب می نمایند.
پژوهش ها نشان دهنده آن است که بازی می تواند یادگیری کودکان را به وسیله اجازه دادن به آن ها برای ساخت دانش بر روی دانش قبلی شان وگسترش دانش و مهارت قبلی شان از طریق برقراری ارتباط متقابل با دیگران و یا محیط تسهیل نماید.
علیرغم جایگاه بازی در رشد و یادگیری کودکان اگر مربیان و معلمان فاقد آگاهی و تخصص جامع در زمینه بازی و کیفیت آن باشند فرایند و عمل بازی به یک روش بی اهمیت و حتی مضر تبدیل می شود.
ژیلا فرخی در ادامه گفت: بازی های متناسب باروحیه و ویژگی جسمی و شناختی کودکان، محیطی شاداب وفرح بخش را برای رسیدن به تکامل شخصیتی و فیزیکی کودک هموار می کند. نوع بازی ها و اسباب بازی هایی که کودکان با آنها بازی می کنند، جنسیت آنها را اغلب نمایان می کند و اولویت های بازی کودکان به واسطه تفاوت های جنسیتی شان به وجود می آید دختران بازی های وانمودسازی را بیشتر ترجیح میدهند درحالیکه پسران بازی های سازنده را بیشتر ترجیح می دهند.
همچنین پسرها بیشتر از بازی هایی لذت می برند که دشوار است و نیاز به فعالیت جسمانی دارد و دخترها اغلب بازی های ساکت، آرام و ظریف را ترجیح می دهند. مضمون دیگر نقش مربی و کودک در بازی است که اشاره به این دارد در بازی، مربی موقعیت و امکانات بازی را طراحی تهیه و در اختیار کودک قرار می دهد و فرایند اجرای بازی را به کودکان واگذار کنند که همه کاره بازی کودکان شوند و خودش در کنار کودکان به عنوان تسهیل کننده و همراه قرار می گیرد تا اگر کودک به مشکل یا مسئله ای برخورد کرد به او کمک کند.
از طریق بازی روابط میان کودک و آموزگار بر مسیر یادگیری کودک تأثیر می گذارد. معلمان با نقش هایی که در فرایند بازی ایفا می کنند در اثربخشی بازی کودکان اثر بسیار بالایی می گذارند مربی با حضور در بازی و تعامل با شاگردان موجب افزایش سطح مهارت های زبانی و شناختی می شود. در فرآیند بازی، کودک قسمتی از روند یادگیری است و تنها به طور محض یک دریافت کننده اطلاعات نیست.
معلمان بهتر است گاهی اوقات خود را وارد بازی کودکان کنند و یک نقش تعاملی تکمیل کننده را ایفا کنند. آموزش و یادگیری باید یک روند متعادلی بین یادگیرنده ها و معلمان دنبال کند و کودکان باید وقت و فضای کافی را برای به کارگیری ایده های شخصی شان در طی بازی داشته باشند.
سخن آخر:
در دنیای امروز بازی نوعی از بیان خواسته ای درونی کودک است و در واقع می توان گفت محتوای بازی انتخابی کودکان اغلب انعکاسی از خواست درونی آنهاست.
کودک سعی می کند تا مشکلات عاطفی و روانی خود را در بازی منعکس کند و سپس راه حلی برای غلبه در آنها دریابد. کودک در بازی های خود بعنوان وسیله ای طبیعی عواطف و احساسات ترس ها، تردیدهای خود را بیان می دارد.
بیان حالات درونی خود وسیله ای برای برقراری ارتباط واقعی کودک با دنیای بیرونی است. کودک از طریق بازی مهر و علاقه و خشم و کین، تنش ها، ناکامی ها، نا امنی ها، ترس ها، آشفتگی های خود را به نمایش می گذارد و از این طریق به نوعی آرامش عاطفی دست می یابد.
بازی های خوب باید بر تفکر وبرنامه ریزی تاکید کنند لذا بازی باید هدفمند باشد و اهداف آموزشی و تربیتی را در خود منعکس کند و بین بخش های مختلف آن رابطه ی منطقی وجود داشته باشد تا کودک را به هدف مورد نظر برساند. اولیا و معلم در انتخاب بازی باید دقت لازم را داشته باشند و با آگاهی بتوانند موقعیت مناسبی را فراهم نمایند که با محیط پیرامون و زندگی روزمره کودک پیوند داشته باشد تا از این طریق بتوانند یادگیری را تثبیت کنند.
بنابراین مربیان کودک باید بازی ها را با توجه به سطح آگاهی و مهارت او انتخاب کنند زیرا کودک زمانی اعتماد به نفس لازم را دارد که مهارت کافی را به دست آورده باشد. همچنین وظیفه ی مربیان تربیتی است که امکانات و ابزارهای مناسب آموزشی پرورشی را برای غنی سازی ابعاد فکری و شکوفایی خلاقیت های کودکان فراهم سازند.
علاوه بر این فضاهای بازی باید به گونه ای طراحی شوند که مشوق حضور کودک در این فضاها گردند. محیط بازی کودک نیاز به طراحی مناسب و اصولی دارد تا بتواند نیازهای کودکان را فراهم کند.
باید در نظرداشت که طراحی برای کودک است، پس باید دانست که آنان چگونه در مورد فضای بازی می پندارند، به چه چیزی نیازدارند، چه می خواهند و چگونه می توان حضور آنان رادر فضای موردطراحی تضمین نمود. به امید روزی که فرزندان کشورم در محیطی شاد همراه با آرامش هر آنچه را نیاز دارند بیاموزند.