کمالگرایی چیست؟
کمالگرایی یا Perfectionism نیاز به کامل بودن، کامل به نظر رسیدن و یا حتی توهم اینکه من آدم کاملی هستم را در شخصت افراد دارای این ویژگی نمایان می‌کند. این که در هر کاری باید کامل باشیم حتی اگر به خود یا دیگران آسیب برسانیم امریست که می‌تواند بار روانی زیادی را به فرد یا اطرافیان وارد کند.
کمالگرایی خوب یا نه؟
همه ما اندکی کمال گرایی را در خود داریم. سعی می‌کنیم در کارها و زندگیمان بی نقص باشیم و بهترین خود را ارائه دهیم. اما اگر یک در صد این اتفاق محقق هم نشد، خیلی ناراحت نمی‌شویم در واقع این موضوع را قبول داریم که سعیمان را کردیم اما نشد. اگر کمالگرایی تا این درجه و شدت باشد نه تنها قابل قبول است بلکه لازمه‌ی زندگی هم هست. اما خدا نکند شدت کمالگرایی زیاد باشد. آن وقت است که آسیب‌ها و اختلالات شخصیتی هم چاشنی می‌شود و فرد شروع به آزار خود و اطرافیان می‌کند. به چند نمونه زیر توجه کنید:
►خانم مدیری در محیط کار به شدت احساس کمالگرایی داشت. بر این موضوع اعتقاد داشت که یا کاری نباید انجام شود و یا اگر انجام شد باید بهترین در صنف خود باشد بدون کوچکترین نقص و ایرادی. همیشه سختگیرانه به دنبال امور شرکت بود. شدت ایرادگیری از پرسنل به حدی زیاد بود که یک یک آنها مجبور به استعفا یا اخراج شدند. در نهایت پروژه شکست خورد، چرا که نه کارمندی برای مجموعه باقی ماند و نه مجموعه فرصتی برای فروش محصولات خود پیدا کرد.
►پدری به شدت کمالگرا بود، همیشه سعی داشت فرزند خود را بدون کوچکترین ایرادی بزرگ کند. فرزند همیشه باید در مدرسه شاگرد اول میشد و اگر غیر این پیش می‌آمد با برخورد شدید پدر رو به رو میشد. حدس می‌زنید در آخر فرزند به چه سرنوشتی دچار شد؟ یک مهندس ، بدون کوچکترین اعتماد به نفس که برای کنترل کردن میزان استرس مجبور به مصرف مواد مخدر شد.
►پسری در سن ازدواج قرار داشت و به دنبال پیدا کردن دختر رویاهای خود. کمالگرایی این پسر به حدی زیاد بود که بارها به خواستگاری افراد مختلف رفت و کوچکترین مشکلی که در دختر مورد نظر می دید عقب نشینی می‌کرد. در نتیجه پسر تا آخر عمر نتواست تشکیل زندگی دهد و اختلال وسواس هم به کمالگرایی او اضافه شد. در هر کدام از موارد بالا دیدید که کمال گرایی و آرمان گرایی افراطی چه بر سر خود فرد و اطرافیان یا خانواده‌ی او آورد. پس دوست خوب کمال گرایی اگر از حد بگذرد نه تنها مفید نیست بلکه مخرب است.
انواع کمال گرایی
به طور کلی ما سه نوع کمالگرایی داریم که در این قسمت مقاله به توضیح آنها خواهیم پرداخت:
♦کمال گرایی خود محور
این نوع کمالگرایی فردی است. بیشتر افرادی که دچار کمال گرایی خود محور هستند، افرادی با انگیزه و سرزنده هستند. آنها دوست دارند بهترین خود باشند. این نوع کمالگرایی بد نیست به شرطی که افراطی نشود. یادتان باشد که شما سعی دارید بهترین خود باشید فقط همین. قرار نیست برای رسیدن به این خواسته به خود آسیب برسانید.
♦کمالگرایی حاکم در جامعه
این نوع کمالگرایی در سطح جامعه حاکم است. اگر شما در خانواده، محل کار دوست و آشناو ... با فرد یا افرادی کمال گرا در ارتباط هستید، ناخوداگاه تحت فشاری که به شما وارد می‌شود، مجبور می‌شوید که کمالگرایانه رفتار کنید. افرادی که دچار این جبر می‌شوند معمولاً اختلالاتی مانند عدم اعتماد به نفس، استرس و افسرگی را تجربه خواهند کرد.
♦کمال گرایی دگر محور
در این نوع کمال گرایی افراد توقع بیش از حد از دیگران دارند. مانند همان پدری که برایتان مثال زدیم، توقع داشت که فرزندش همیشه بهترین باشد. این نوع کمال‌کرایی آسیب دو طرفه دارد، هم فردی که دارای این اختلال است و هم اطرافیان او که بر اثر جبر وی نمی‌توانند زندگی نرمالی داشته باشند همگی خشمگین هستند و از شدت خشم زیاد به هم آسیب‌های روانی جدی وارد می‌کنند.
نشانه‌های افراد کمالگرا
- همیشه انتظارات بسیار بالایی دارند
- نسبت به اشتباهات خود و اطرافیان به شدت واکنش نشان می‌دهند
- تلاش زیاد و جاه طلبی
- هیچ وقت از خود و جایگاه خود رضایت ندارند
- همیشه باید برای کوچکترین کارها قوانین و استاندارهای سختگیرانه اعمال کنند
- نسبت به بازخورد منفی و انتقاد به شدت جبهه می‌گیرند
- از قضاوت شدن به شدت ترس دارند
- در تمام مراحل زندگی خود را به شرایطی خاص مشروط می‌کنند.
- و ...
سخن آخر
همان طور که در مقاله گفتیم همه ما به نوعی کمال گرا هستیم؛ اما این کمال گرایی برای برخی از ما سازنده و برای برخی دیگر مخرب است که این موضوع کاملا به شدت و میزان کمالگرایی مربوط می‌شود. چنانچه این مقاله را مطالعه کردید و نشانه‌های ذکر شده را در خود یا اطرافیان احساس کردید؛ بهتر است با یک مشاوره مشورت داشته باشید تا در کوتاه‌ترین زمان این حساسیت ایجاد شده را بر طرف کنید.
کمالگرایی یا Perfectionism نیاز به کامل بودن، کامل به نظر رسیدن و یا حتی توهم اینکه من آدم کاملی هستم را در شخصت افراد دارای این ویژگی نمایان می‌کند. این که در هر کاری باید کامل باشیم حتی اگر به خود یا دیگران آسیب برسانیم امریست که می‌تواند بار روانی زیادی را به فرد یا اطرافیان وارد کند.
کمالگرایی خوب یا نه؟
همه ما اندکی کمال گرایی را در خود داریم. سعی می‌کنیم در کارها و زندگیمان بی نقص باشیم و بهترین خود را ارائه دهیم. اما اگر یک در صد این اتفاق محقق هم نشد، خیلی ناراحت نمی‌شویم در واقع این موضوع را قبول داریم که سعیمان را کردیم اما نشد. اگر کمالگرایی تا این درجه و شدت باشد نه تنها قابل قبول است بلکه لازمه‌ی زندگی هم هست. اما خدا نکند شدت کمالگرایی زیاد باشد. آن وقت است که آسیب‌ها و اختلالات شخصیتی هم چاشنی می‌شود و فرد شروع به آزار خود و اطرافیان می‌کند. به چند نمونه زیر توجه کنید:
►خانم مدیری در محیط کار به شدت احساس کمالگرایی داشت. بر این موضوع اعتقاد داشت که یا کاری نباید انجام شود و یا اگر انجام شد باید بهترین در صنف خود باشد بدون کوچکترین نقص و ایرادی. همیشه سختگیرانه به دنبال امور شرکت بود. شدت ایرادگیری از پرسنل به حدی زیاد بود که یک یک آنها مجبور به استعفا یا اخراج شدند. در نهایت پروژه شکست خورد، چرا که نه کارمندی برای مجموعه باقی ماند و نه مجموعه فرصتی برای فروش محصولات خود پیدا کرد.
►پدری به شدت کمالگرا بود، همیشه سعی داشت فرزند خود را بدون کوچکترین ایرادی بزرگ کند. فرزند همیشه باید در مدرسه شاگرد اول میشد و اگر غیر این پیش می‌آمد با برخورد شدید پدر رو به رو میشد. حدس می‌زنید در آخر فرزند به چه سرنوشتی دچار شد؟ یک مهندس ، بدون کوچکترین اعتماد به نفس که برای کنترل کردن میزان استرس مجبور به مصرف مواد مخدر شد.
►پسری در سن ازدواج قرار داشت و به دنبال پیدا کردن دختر رویاهای خود. کمالگرایی این پسر به حدی زیاد بود که بارها به خواستگاری افراد مختلف رفت و کوچکترین مشکلی که در دختر مورد نظر می دید عقب نشینی می‌کرد. در نتیجه پسر تا آخر عمر نتواست تشکیل زندگی دهد و اختلال وسواس هم به کمالگرایی او اضافه شد. در هر کدام از موارد بالا دیدید که کمال گرایی و آرمان گرایی افراطی چه بر سر خود فرد و اطرافیان یا خانواده‌ی او آورد. پس دوست خوب کمال گرایی اگر از حد بگذرد نه تنها مفید نیست بلکه مخرب است.
انواع کمال گرایی
به طور کلی ما سه نوع کمالگرایی داریم که در این قسمت مقاله به توضیح آنها خواهیم پرداخت:
♦کمال گرایی خود محور
این نوع کمالگرایی فردی است. بیشتر افرادی که دچار کمال گرایی خود محور هستند، افرادی با انگیزه و سرزنده هستند. آنها دوست دارند بهترین خود باشند. این نوع کمالگرایی بد نیست به شرطی که افراطی نشود. یادتان باشد که شما سعی دارید بهترین خود باشید فقط همین. قرار نیست برای رسیدن به این خواسته به خود آسیب برسانید.
♦کمالگرایی حاکم در جامعه
این نوع کمالگرایی در سطح جامعه حاکم است. اگر شما در خانواده، محل کار دوست و آشناو ... با فرد یا افرادی کمال گرا در ارتباط هستید، ناخوداگاه تحت فشاری که به شما وارد می‌شود، مجبور می‌شوید که کمالگرایانه رفتار کنید. افرادی که دچار این جبر می‌شوند معمولاً اختلالاتی مانند عدم اعتماد به نفس، استرس و افسرگی را تجربه خواهند کرد.
♦کمال گرایی دگر محور
در این نوع کمال گرایی افراد توقع بیش از حد از دیگران دارند. مانند همان پدری که برایتان مثال زدیم، توقع داشت که فرزندش همیشه بهترین باشد. این نوع کمال‌کرایی آسیب دو طرفه دارد، هم فردی که دارای این اختلال است و هم اطرافیان او که بر اثر جبر وی نمی‌توانند زندگی نرمالی داشته باشند همگی خشمگین هستند و از شدت خشم زیاد به هم آسیب‌های روانی جدی وارد می‌کنند.
نشانه‌های افراد کمالگرا
- همیشه انتظارات بسیار بالایی دارند
- نسبت به اشتباهات خود و اطرافیان به شدت واکنش نشان می‌دهند
- تلاش زیاد و جاه طلبی
- هیچ وقت از خود و جایگاه خود رضایت ندارند
- همیشه باید برای کوچکترین کارها قوانین و استاندارهای سختگیرانه اعمال کنند
- نسبت به بازخورد منفی و انتقاد به شدت جبهه می‌گیرند
- از قضاوت شدن به شدت ترس دارند
- در تمام مراحل زندگی خود را به شرایطی خاص مشروط می‌کنند.
- و ...
سخن آخر
همان طور که در مقاله گفتیم همه ما به نوعی کمال گرا هستیم؛ اما این کمال گرایی برای برخی از ما سازنده و برای برخی دیگر مخرب است که این موضوع کاملا به شدت و میزان کمالگرایی مربوط می‌شود. چنانچه این مقاله را مطالعه کردید و نشانه‌های ذکر شده را در خود یا اطرافیان احساس کردید؛ بهتر است با یک مشاوره مشورت داشته باشید تا در کوتاه‌ترین زمان این حساسیت ایجاد شده را بر طرف کنید.
مترجم:دکتر سارا غلامی
روانشناس
منابع: