خطاهای شناختی، زیرمجموعههای زیادی دارند که این زیرمجموعهها و تقسیم بندیها، گاهی مرزهای مشخص هم ندارند و دارای هم پوشانی هستند. خطاهای شناختی، خطاهایی هستند ذهنی که به صورتی نظاممند به گرایش، نگرش، وهم یا باوری غلط منجر میشوند و در تصمیمگیری، استدلال، ارزیابی، یادآوری، ادراک و شناخت افراد تاثیر میگذارند.
مریم فرجی روانشناس در ادامه این یادداشت برای میگنا اضافه کرده است مفهوم «اثر هالهای» را میتوان به سال ۱۹۲۰ و در زمانی جستوجو کرد که روانشناس آمریکایی، ادوارد ل. ثورندایک (Edward L. Thorndike)، از آن برای توصیف مشاهداتش از افسران نظامیای استفاده کرد که باید زیردستان خود را رتبهبندی میکردند.
بسیاری از مقامهای مافوق حتی بدون برقراری ارتباط با نظامیان دونپایه بهصورت خودکار یا ناخودآگاه فرض میکردند که افرادِ با جذابیتِ فیزیکی بیشتر نسبت به سایر افراد، باهوشتر، تواناتر و دارای صفتهای رهبری بیشتری هستند. ثورندایک در مقالهی خود با عنوان خطای ثابت در رتبهبندیهای روانشناختی (The Constant Error in Psychological Ratings) خاطرنشان میسازد که یک تصور میتواند «اثر هالهای» ایجاد کند که به احتمال زیاد به سایر ویژگیهای یک فرد هم تجویز میشود.
از میان انواع تقسیم بندیها و اصطلاحات حوزه ی خطاهای شناختی شاید دو اصطلاح سوگیری های شناختی (Cognitive Biases) و تحریف های شناختی (Cognitive Distortions) رایجتر از بقیه باشند
با وجود اینکه اختلاف نظرهای جدی در تعریف و تفکیک مفهوم سوگیری های شناختی و مفهوم تحریفهای شناختی وجود دارد، اما شاید تقسیم بندی زیر تا حدی راهگشا باشد:
سوگیری های شناختی عموماً میان همهی ما انسانها مشترک هستند و معمولاً در ارزیابی روی میدهند.
تحریفهای شناختی فردیتر هستند. به عبارتی شدت و ضعف آنها در انسانها بسیار متفاوت است. معمولاً هم در ثبت و یادآوری رویدادها به وجود میآیند.
سوگیری شناختی یکی از مباحث مهم علوم شناختی است. علوم شناختی تعداد زیادی از این خطاهای ذهنی را شناسایی کرده و زوایای متفاوتی از شرایط ظهور و بروزشان را بررسی کرده است
نکته جالب اینکه اثر هالهای پایه و اساس واقعی دارد. در حقیقت « جذابیت فیزیکی نشان دهنده هوش بیشتر است» محققان در UNC Chapel Hill دریافتند که میانگین ضریب هوشی افرادی که ” جذاب ” نیستند 94.9 است. از سوی دیگر، کسانی که “بسیار جذاب” هستند، دارای ضریب هوشی متوسط 100.7 بوده اند. این امر به دلیل این است که اساساً جذابیت فیزیکی نماینده ژن های خوب است و ژن های خوب شما را باهوشتر میکند.
ممکن است برای هرکسی یا حتی شما نیز اتفاق افتاده باشد که گاهی بخاطر قدرت بیان کسی، او را به اشتباه با هوش، موفق، و صادق دانسته باشید؟ بخاطر رنگ یا ظاهر مطلوب و مناسب کالایی قضاوت اشتباهی دربارۀ کیفیت آن کرده باشید؟ یا بخاطر قومیت ، لهجه یا زبان کسی به اشتباه به کسی بطور کامل اعتماد کرده باشید و یا بالعکس؟
اثر هاله ای، به مواردی اشاره دارد که این رفتار همبستگی مثبتی داشته باشد، مانند مشاهده شخصی که دارای جذابیت است به احتمال زیاد موفق و محبوب است. اما هنگامی که این پیش داوری و قضاوت دارای بار منفی باشد، مانند اینکه شخصی غیر جذاب باشد، به راحتی بیش از کسی که جذاب است، در یک جرم مقصر شناخته میشود که از آن به عنوان اثر شاخ (Horn) یاد میشود.
دقایق و حتی لحظات ابتدایی تعاملاتی که برای اولین بار اتفاق می افتند بسیار مهم است، چرا که قسمت عمدۀ قضاوت دیگران نسبت به شما در آن لحظات شکل می گیرد. بنابراین سعی کنید آراسته باشید، بخوبی و شمرده صحبت کنید، لبخند بزنید، از حرکات بدن مناسب استفاده کنید، وقت شناس باشید و به نظرات و افکار دیگران احترام بگذارید. مطمئناً این رفتارها بسیار وابسته به محیط می باشد و متناسب با شرایط فرهنگی، اجتماعی، و موقعیتی باید تغییر کنند.
برای مثال شما نمی توانید در یک مراسم ترحیم لبخند بزنید. همچنین اگر در زمان سخنرانی شما بتوانید در لحظات ابتدایی احساس خوبی در مخاطبان بوجود بیاورید بسیار راحت تر و موفق تر می توانید ادامه دهید.