دنیایی که ما در آن زندگی می کنیم با گذشته یک تفاوت اصلی دارد و آن هم «تغییر» است.
درحال تغییر بودن جهان هم مزایا و فوایدی دارد که به لطفش پیشرفت و موفقیت سرازیر شده و هم نتایجی دارد که گاه و بی گاه کار دستمان می دهد. این تغییرات اثر مستقیمی در سلامت روان افراد یک جامعه دارد. از آنجایی که درصد زیادی از جامعه ما را نوجوانان و جوانان تشکیل می دهند، این قشر هم با اثرات تغییر بیشتر در ارتباط هستند و هم به دلیل حساسیت‌های دوران جوانی، بیشتر هم نیازمند تغییرات پی در پی و مداوم هستند.
به قول یکی از اساتیدم آدم‌ها در اثر یک زندگی نامنظم دچار اختلال در سیستم روانشناختی خویش می‌شوند. این تغییرات که بالطبع به دنبال خود تنوعات سلیقه‌ای در تمامی زمینه‌های زندگی ایجاد می‌کنند، متاسفانه باعث بی‌ثباتی، تعلل در تصمیم‌گیری و سرگردانی‌هایی به خصوص در سنین پایانی دوران جوانی به بار می‌آورند.
امروزه اغلب ما با جوانان و زوج‌های جوانی روبرو می‌شویم که به طور معمول یک فرد درآن سن و سال تصمیمات مهم زندگی اش را گرفته و به اصطلاح به ثبات رسیده است، اما همچنان در شغل‌ها و محیط های مختلف جابجا می‌شود و به قول معروف از این شاخه به آن شاخه می‌پرد، البته لازم است که این نکته را یادآور شویم که تغییر و امتحان کردن علایق و حرفه‌های مختلف در سنین نوجوانی ( از ۱۲ سالگی تا ۲۰ سالگی ) طبیعی است و از دید روانشناسان و دانشمندان امری اتفاقا ضروری است تا نوجوان بتواند بعد از آشنایی و شناخت با علایق و سلایق مختلف و استفاده عملی از مهارت‌های مختلفی که یاد گرفته است، انتخاب درستی داشته باشد. اما وقتی سن این تجربه کردن‌های مختلف بالا می‌رود نشانه خوبی نیست. یکی از اولین حوزه‌هایی که تحت تاثیر این موضوع قرار می گیرد، هویت‌یابی و سلامت روان جوان است.
یکی از مهم‌ترین مهارت‌هایی که می‌تواند به جوانان در طول زندگی در این جهان در حال تغییر کمک کند، مهارت تاب‌آوری است. امروزه تاب‌آوری را می‌توانید از سنین دبستان به کودکان آموزش دهید. مواجهه و چالش با مشکلات زندگی بخشی از زندگی روزانه است.
امروزه جوانانی که از مهارت تاب‌آوری استفاده می‌کنند، می‌توانند پس از یک اتفاق ناگوار در مدت زمانی کوتاه به شرایط اولیه برگردند و زندگی روزمره را از سر بگیرند. آنها افرادی انعطاف‌پذیر، دقیق و خلاق هستند که می توانند خود را با شرایط سازگار کنند، می‌دانند چگونه با مشکلات روبه رو شوند و در نتیجه از تجارب زندگی خود درس‌های زیادی می۲آموزند.
حالا مواردی که در ایجاد مهارت تاب‌آوری برای جوانان موثر هستند بیان می‌کنم:
اهداف واقع گرایانه‌ای در زندگی ترسیم کنید: برای رسیدن به این اهداف تلاش کنید و دید مثبتی از خود داشته باشید و به توانایی‌ها و نقاط قوت خود اعتماد کنید، مهارت‌های ارتباطی و حل مساله را در خود تقویت کنید، توانایی مدیریت احساسات و هیجان‌های تکانشی را در خودتان ایجاد کنید.
ارتباط برقرار کنید: پذیرش کمک و حمایت از طرف کسانی که از شما مراقبت می‌کنند و به شما گوش می‌دهند قابلیت تاب‌آوری را تقویت می‌کند.
بحران‌ها را به عنوان مشکلات غیرقابل پیش‌بینی در نظر نگیرید: شما نمی‌توانید واقعیت را تغییر دهید تا حوادث ناگوار و شدید اتفاق نیفتد، اما می‌توانید در تفسیر مشکل و پاسخ دادن به این رویدادها تغییر ایجاد کنید. در همان حالی که تلاش می‌کنید تا بحران را حل کنید، بیندیشید بعد از این اتفاق و پشت سرگذاشتن غم‌ها و سختی‌ها چگونه ممکن است شرایط در آینده کمی بهتر شود.
اقداماتتان را قاطعانه انجام دهید: تا آنجا که ممکن است در موقعیت‌های نامطلوب دست به کار شوید و اقدامات قاطع انجام دهید. به جای جداکردن کامل مشکلات و استرس‌ها و آرزوها از همدیگر برای پایان دادن به آنها فقط ادامه دهید.
فرصت‌های خودشناسی را دریابید: بسیاری از افرادی که مصیبت‌ها و سختی‌ها را پشت سر گذاشته اند بیان می‌کنند در ادامه مسیر روابط بهتری برقرار کرده‌اند چرا که در هر فرصتی خود را بهرت شناخته‌اند و احساس قدرت بیشتر حتی در هنگام آسیب‌پذیری داشته‌اند، احساس ارزشمندی و معنویت در آنها افزایش یافته و بیشتر قدر زندگی را می‌دانند.
دیدگاه مثبتی نسبت به خودتان پرورش دهید: اعتماد به نفس و توانایی‌هایتان برای حل مشکلات را رشد دهید. اعتماد کردن به خودتان به صورت غریزی به ایجاد تاب‌آوری کمک می‌کند.
به سمت اهداف خودتان حرکت کنید: برای خودتان اهداف واقع بینانه‌ای تعریف کنید و به جای تمرکز بر روی وظایف غیرقابل دستیابی، از خودتان بپرسید که امروز می‌توانم چه کاری انجام دهم که به من در مسیر حرکت کمک می‌کند.
معنویت را در خود تقویت کنید: افرادی که ایمان و باوری قوی دارند در مشکلات و سختی‌ها تلاش بیشتری می‌کنند. اتکا به خالق هستی باعث می‌شود که شما از نیروی قوی‌تری کمک بخواهید و این تجربه آرامش‌بخش و اطمینان‌آور خواهد بود.
مراقب خودتان باشید: توجه به نیازها و احساسات یک اصل مهم در موفقیت و تاب‌آوری است. مراقب تغذیه و سلامتی خود باشید. فعالیت‌هایی که از آن لذت می‌برید و آرامش پیدا می‌کنید را به طور منظم انجام دهید. این کار به شما کمک می‌کند تا قدرت ذهن و بدن خود را برای مقابله با شرایطی که نیاز به انعطاف‌پذیری و تاب‌آوری دارند حفظ کنید.
مهارت تاب‌آوری و تحمل سختی باعث می‌شود با موفقیت از رویدادهای ناگوار عبور کنیم. با داشتن این مهارت علیرغم قرار گرفتن در معرض تنش‌های شدید، می‌توانیم رشد کنیم.
حکیمه غرویان، درمانگر مرکز تحقیقات، آموزش و مشاوره خانواده پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
درحال تغییر بودن جهان هم مزایا و فوایدی دارد که به لطفش پیشرفت و موفقیت سرازیر شده و هم نتایجی دارد که گاه و بی گاه کار دستمان می دهد. این تغییرات اثر مستقیمی در سلامت روان افراد یک جامعه دارد. از آنجایی که درصد زیادی از جامعه ما را نوجوانان و جوانان تشکیل می دهند، این قشر هم با اثرات تغییر بیشتر در ارتباط هستند و هم به دلیل حساسیت‌های دوران جوانی، بیشتر هم نیازمند تغییرات پی در پی و مداوم هستند.
به قول یکی از اساتیدم آدم‌ها در اثر یک زندگی نامنظم دچار اختلال در سیستم روانشناختی خویش می‌شوند. این تغییرات که بالطبع به دنبال خود تنوعات سلیقه‌ای در تمامی زمینه‌های زندگی ایجاد می‌کنند، متاسفانه باعث بی‌ثباتی، تعلل در تصمیم‌گیری و سرگردانی‌هایی به خصوص در سنین پایانی دوران جوانی به بار می‌آورند.
امروزه اغلب ما با جوانان و زوج‌های جوانی روبرو می‌شویم که به طور معمول یک فرد درآن سن و سال تصمیمات مهم زندگی اش را گرفته و به اصطلاح به ثبات رسیده است، اما همچنان در شغل‌ها و محیط های مختلف جابجا می‌شود و به قول معروف از این شاخه به آن شاخه می‌پرد، البته لازم است که این نکته را یادآور شویم که تغییر و امتحان کردن علایق و حرفه‌های مختلف در سنین نوجوانی ( از ۱۲ سالگی تا ۲۰ سالگی ) طبیعی است و از دید روانشناسان و دانشمندان امری اتفاقا ضروری است تا نوجوان بتواند بعد از آشنایی و شناخت با علایق و سلایق مختلف و استفاده عملی از مهارت‌های مختلفی که یاد گرفته است، انتخاب درستی داشته باشد. اما وقتی سن این تجربه کردن‌های مختلف بالا می‌رود نشانه خوبی نیست. یکی از اولین حوزه‌هایی که تحت تاثیر این موضوع قرار می گیرد، هویت‌یابی و سلامت روان جوان است.
یکی از مهم‌ترین مهارت‌هایی که می‌تواند به جوانان در طول زندگی در این جهان در حال تغییر کمک کند، مهارت تاب‌آوری است. امروزه تاب‌آوری را می‌توانید از سنین دبستان به کودکان آموزش دهید. مواجهه و چالش با مشکلات زندگی بخشی از زندگی روزانه است.
امروزه جوانانی که از مهارت تاب‌آوری استفاده می‌کنند، می‌توانند پس از یک اتفاق ناگوار در مدت زمانی کوتاه به شرایط اولیه برگردند و زندگی روزمره را از سر بگیرند. آنها افرادی انعطاف‌پذیر، دقیق و خلاق هستند که می توانند خود را با شرایط سازگار کنند، می‌دانند چگونه با مشکلات روبه رو شوند و در نتیجه از تجارب زندگی خود درس‌های زیادی می۲آموزند.
حالا مواردی که در ایجاد مهارت تاب‌آوری برای جوانان موثر هستند بیان می‌کنم:
اهداف واقع گرایانه‌ای در زندگی ترسیم کنید: برای رسیدن به این اهداف تلاش کنید و دید مثبتی از خود داشته باشید و به توانایی‌ها و نقاط قوت خود اعتماد کنید، مهارت‌های ارتباطی و حل مساله را در خود تقویت کنید، توانایی مدیریت احساسات و هیجان‌های تکانشی را در خودتان ایجاد کنید.
ارتباط برقرار کنید: پذیرش کمک و حمایت از طرف کسانی که از شما مراقبت می‌کنند و به شما گوش می‌دهند قابلیت تاب‌آوری را تقویت می‌کند.
بحران‌ها را به عنوان مشکلات غیرقابل پیش‌بینی در نظر نگیرید: شما نمی‌توانید واقعیت را تغییر دهید تا حوادث ناگوار و شدید اتفاق نیفتد، اما می‌توانید در تفسیر مشکل و پاسخ دادن به این رویدادها تغییر ایجاد کنید. در همان حالی که تلاش می‌کنید تا بحران را حل کنید، بیندیشید بعد از این اتفاق و پشت سرگذاشتن غم‌ها و سختی‌ها چگونه ممکن است شرایط در آینده کمی بهتر شود.
اقداماتتان را قاطعانه انجام دهید: تا آنجا که ممکن است در موقعیت‌های نامطلوب دست به کار شوید و اقدامات قاطع انجام دهید. به جای جداکردن کامل مشکلات و استرس‌ها و آرزوها از همدیگر برای پایان دادن به آنها فقط ادامه دهید.
فرصت‌های خودشناسی را دریابید: بسیاری از افرادی که مصیبت‌ها و سختی‌ها را پشت سر گذاشته اند بیان می‌کنند در ادامه مسیر روابط بهتری برقرار کرده‌اند چرا که در هر فرصتی خود را بهرت شناخته‌اند و احساس قدرت بیشتر حتی در هنگام آسیب‌پذیری داشته‌اند، احساس ارزشمندی و معنویت در آنها افزایش یافته و بیشتر قدر زندگی را می‌دانند.
دیدگاه مثبتی نسبت به خودتان پرورش دهید: اعتماد به نفس و توانایی‌هایتان برای حل مشکلات را رشد دهید. اعتماد کردن به خودتان به صورت غریزی به ایجاد تاب‌آوری کمک می‌کند.
به سمت اهداف خودتان حرکت کنید: برای خودتان اهداف واقع بینانه‌ای تعریف کنید و به جای تمرکز بر روی وظایف غیرقابل دستیابی، از خودتان بپرسید که امروز می‌توانم چه کاری انجام دهم که به من در مسیر حرکت کمک می‌کند.
معنویت را در خود تقویت کنید: افرادی که ایمان و باوری قوی دارند در مشکلات و سختی‌ها تلاش بیشتری می‌کنند. اتکا به خالق هستی باعث می‌شود که شما از نیروی قوی‌تری کمک بخواهید و این تجربه آرامش‌بخش و اطمینان‌آور خواهد بود.
مراقب خودتان باشید: توجه به نیازها و احساسات یک اصل مهم در موفقیت و تاب‌آوری است. مراقب تغذیه و سلامتی خود باشید. فعالیت‌هایی که از آن لذت می‌برید و آرامش پیدا می‌کنید را به طور منظم انجام دهید. این کار به شما کمک می‌کند تا قدرت ذهن و بدن خود را برای مقابله با شرایطی که نیاز به انعطاف‌پذیری و تاب‌آوری دارند حفظ کنید.
مهارت تاب‌آوری و تحمل سختی باعث می‌شود با موفقیت از رویدادهای ناگوار عبور کنیم. با داشتن این مهارت علیرغم قرار گرفتن در معرض تنش‌های شدید، می‌توانیم رشد کنیم.
حکیمه غرویان، درمانگر مرکز تحقیقات، آموزش و مشاوره خانواده پژوهشگاه حوزه و دانشگاه