انواع نوروپلاستیسیتی
مغز انسان حدودا از بیش از ۱۰۰ میلیارد نورون تشکیل شده است محققان بر این باور بودند که نوروژنز یا تولید نورون های جدید به مدت کوتاهی بعد از تولد متوقف شده است.
نورو پلاستیسیتی یا تغییرات مغز دو نوع دارد که عبارتند از:
نوروپلاستیسیتی ساختاری
که این نوع تغییرات بیان دارد که تجربه ها یا خاطرات باعث تغییرات در ساختار فیزیکی مغز میشود
یا اینگونه نیز تعریف میشود که (به توانایی مغز برای تغییر ساختار فیزیکی خود در اثر یادگیری است)
نوروپلاستیسیتی عملکردی
نوع دوم تغییرات مغزی است که به توانایی مغز برای انتقال عملکردها از نواحی آسیب دیده مغز به سایر مناطق مغز که آسیب ندیده اند
چگونه نوروپلاستیسیتی عمل میکند؟
چند سال اول زندگی کودک زمان رشد سریع مغز است.در بدو تولد، هر نورون در قشر مغز تقریباً ۲۵۰۰ سیناپس یا شکاف‌های کوچکی بین نورون‌ها دارد که در آن تکانه‌های عصبی منتقل میشوند.در سن سه سالگی، این تعداد به 15000 سیناپس در هر نورون میرسد،
با این حال چرا یک فرد بالغ حدود نیمی از این تعداد سیناپس دارد ؟
زیرا با کسب تجربیات جدید برخی از ارتباطات تقویت و برخی از آن ها حذف میشوند به این فرایند هرس سیناپسی گفته میشود.
نورون‌هایی که اغلب استفاده میشوند، اتصالات قوی‌تری ایجاد می‌کنند. آنهایی که به ندرت یا هرگز استفاده نمی شوند در نهایت می میرند. با ایجاد ارتباطات جدید و حذف اتصالات ضعیف، مغز می تواند با محیط در حال تغییر سازگار شود.
مزایای نوروپلاستیسیتی
نوروپلاستیسیتی مزایای زیادی دارد که به مغز اجازه میدهد خودش را ارتقا دهد.
توانایی برای یادگیری چیزهای جدید
توانایی تقویت توانایی های شناختی موجود
بهبودی پس از سکته و آسیب مغزی
تقویت مناطقی از مغز که عملکرد آن ها کاهش یا از بین رفته
بهبود هایی که تناسب مغز را افزایش میدهند
ویژگی های نوروپلاستیسیتی:
سن و محیط نقش بسزایی دارند.
در حالی که انعطاف پذیری در طول زندگی رخ می دهد، انواع خاصی از تغییرات در سنین خاص غالب تر هستند. مغز تمایل به تغییر زیادی در سالهای اولیه زندگی دارد، برای مثال، زمانی که مغز نابالغ رشد می کند و خود را سازمان دهی می کند
به طور کلی، مغزهای جوان نسبت به مغزهای مسن‌تر نسبت به تجربیات حساس‌تر و واکنش‌پذیرتر هستند.اما این بدان معنا نیست که مغز بزرگسالان قادر به سازگاری نیست.
ژنتیک نیز می تواند تأثیرگذار باشد. تعامل بین محیط و ژنتیک نیز در شکل‌گیری انعطاف‌پذیری مغز نقش دارد.
نوروپلاستیسیتی یک فرآیند مداوم است
پلاستیسیته در طول زندگی ادامه دارد و سلول های مغزی غیر از نورون ها از جمله سلول های گلیال و عروقی را درگیر می کند. این می تواند در نتیجه یادگیری، تجربه و شکل گیری حافظه یا در نتیجه آسیب به مغز رخ دهد در حالی که مردم بر این باور بودند که مغز پس از یک سن معین ثابت می شود، تحقیقات جدیدتر نشان داده است که مغز هرگز در پاسخ به یادگیری تغییر نمی کند.
در موارد آسیب به مغز، مانند سکته مغزی، مناطقی از مغز که با عملکردهای خاصی مرتبط هستند ممکن است آسیب ببینند. در نهایت، بخش‌های سالم مغز ممکن است این عملکردها را بر عهده بگیرند و توانایی‌ها را می‌توان بازیابی کرد.
انعطاف پذیری مغز محدودیت هایی دارد
با این حال، توجه به این نکته مهم است که مغز به طور بی نهایت شکل پذیر نیست. مناطق خاصی از مغز تا حد زیادی مسئول اعمال خاصی هستند. به عنوان مثال، مناطقی از مغز وجود دارند که نقش مهمی در حرکت، زبان، گفتار و شناخت دارند.
آسیب به نواحی کلیدی مغز میتواند منجر به نقص در آن نواحی شود، زیرا اگرچه بهبودی ممکن است امکان‌پذیر باشد، اما سایر نواحی مغز به سادگی نمی‌توانند عملکردهایی را که تحت تأثیر آسیب قرار گرفته‌اند به طور کامل به عهده بگیرند.
چگونه نوروپلاستیسیتی را در خود ارتقا، بهبود و توسعه دهیم:
محیط خود را غنی کنید،
محیط های آموزشی که فرصت های زیادی را برای توجه متمرکز، تازگی و چالش ارائه می دهند، نشان داده اند که تغییرات مثبتی را در مغز تحریک می کنند. این امر به ویژه در دوران کودکی و نوجوانی مهم است،
تحریک مغز ممکن است به این معنی باشد:
یادگیری یک زبان جدید
یادگیری نواختن یک ساز
مسافرت و بازدید از مکان های جدید
فعالیت های هنری
استراحت کافی داشته باشید
تحقیقات نشان داده است که خواب نقش مهمی در رشد دندریتی در مغز دارد. دندریت‌ها رشد در انتهای نورون‌ها هستند که به انتقال اطلاعات از یک نورون به نورون دیگر کمک می‌کنند.با تقویت این ارتباطات، میتوانیدد انعطاف پذیری مغزی بیشتری داشته باشید
تحقیقات نشان داده اند که خواب اثرات مهمی بر سلامت جسمی روانی دارد.برخی از محققان معتقدند که این تا حدی به دلیل ژنتیک و بخشی به دلیل ساختار ماده خاکستری در مغز است.با رعایت بهداشت خواب می‌توانید خواب خود را بهبود بخشید.این شامل ایجاد یک برنامه خواب ثابت و ایجاد محیطی است که به خواب خوب کمک می کند
به طور منظم ورزش کنید
فعالیت بدنی منظم فواید مغزی بسیاری دارد برخی تحقیقات نشان میدهند که ورزش ممکن است به جلوگیری از از دست دادن نورون‌ها در نواحی کلیدی هیپوکامپ، بخشی از مغز که در حافظه و سایر عملکردها نقش دارد، کمک کند. مطالعات دیگر نشان می دهد که ورزش در تشکیل نورون های جدید در همین منطقه نقش دارد
یک مطالعه در سال 2021 اضافه میکند که به نظر میرسد ورزش فیزیکی از طریق تأثیر آن بر فاکتور نوروتروفیک مشتق از مغز (BDNF، پروتئینی که بر رشد عصبی تأثیر می‌گذارد)، اتصال عملکردی و گانگلیون‌های پایه – بخشی از مغز که مسئول کنترل حرکتی است، انعطاف‌پذیری مغز را افزایش میدهد.
وزارت بهداشت و خدمات انسانی ایالات متحده توصیه می کند که حداقل 150 دقیقه تمرینات کاردیو با شدت متوسط (مانند پیاده روی، رقص، شنا یا دوچرخه سواری) در هفته و حداقل دو روز تمرینات قدرتی (بالا بردن وزنه یا انجام وزن بدن) انجام دهید.
ذهن آگاهی را تمرین کنید
ذهن آگاهی مستلزم غوطه وری کامل ذهن شما در لحظه حال است، بدون نشخوار فکری در مورد گذشته یا تفکر در آینده. آگاهی از مناظر، صداها و احساسات اطراف شما کلیدی است. بسیاری از مطالعات نشان داده اند که پرورش و تمرین ذهن آگاهی می تواند انعطاف پذیری عصبی مغز را تقویت کند.
بازی کنید
بازی‌ها فقط برای بچه‌ها نیستند: مطالعات نشان میدهد که بازی تخته، کارت بازی، ویدیوگیم و سایر بازی‌ها میتواند انعطاف‌پذیری عصبی مغز شما را بهبود بخشد
مشکلات نوروپلاستیسیتی
تغییرات مغزی اغلب به عنوان پیشرفت در نظر گرفته می شود، همیشه اینطور نیست. در برخی موارد، ساختار و عملکرد مغز می تواند تحت تأثیر منفی یا تغییر قرار گیرد.
به عنوان مثال، انعطاف پذیری مغز زمانی می تواند مشکل ساز باشد که تغییرات مضر ناشی از مصرف مواد، بیماری یا ضربه (از جمله آسیب مغزی یا تجربیات تروماتیک که منجر به اختلال استرس پس از سانحه میشودمیشود را ایجاد کند
حتی مسمومیت با سرب میتواند بر نوروپلاستیسیتی تاثیر بگزارد
همچنین برخی از شرایط پزشکی وجود دارد که می تواند انعطاف پذیری مغز را محدود یا مانع آن شوند از جمله انواع اختلالات عصبی کودکان مانند صرع، فلج مغزی، توبروس اسکلروزیس و سندرم شکننده ایکس.
به لطف پیشرفت های فناوری، محققان می توانند نگاهی غیرممکن به عملکرد درونی مغز داشته باشند، تحقیقات نشان داده است که افراد به توانایی های ذهنی که با آنها متولد می شوند محدود نمی شوند و مغزهای آسیب دیده اغلب کاملاً قادر به تغییر قابل توجهی هستند.