همیشه در محیط های آموزشی مانند مدرسه، مشکلاتی وجود دارد که اکثر ما، آن ها را تجربه کرده ایم. اشتباه در روش تدریس و همچنین فرایند های یادگیری و ازهمه مهم تر، درک نکردن تفاوت های فردی در محیط آموزشی، از رایج ترین مشکلات در این محیط هاست.
در این نوشتار، هدف آن است که بگویم روانشناسی تربیتی چیست و همچنین قصد دارم آن را به طورمبسوطی معرفی کرده و به توضیح اهمیت آن بپردازم. پس در این نوشتار با مانگ همراه باشید.
روانشناسی تربیتی چیست؟
اما روانشناسی تربیتی چیست؟ روانشناسی تربیتی، مطالعه چگونگی یادگیری افراد، از جمله مطالعه و بررسی روش های تدریس، فرایندهای آموزشی و تفاوت های فردی در یادگیری است. همچنین این شاخه تأثیرات شناختی، رفتاری، عاطفی و اجتماعی بر فرایندهای یادگیری را بررسی می کند. این شاخه از روانشناسی، اکثرا بر فرایند یادگیری در اوایل دوران های کودکی و نوجوانی تمرکز دارد.
اهمیت رشته روانشناسی تربیتی چیست؟
روان انسان همانند جهان هستی، پیچیده و بی نهایت است. از طرفی دانشمندان و محققان، مشتاقانه به دنبال درک رفتار انسان در موقعیت ها و محیط های مختلف هستند. در نتیجه، تحقیقاتی مستمر در زمینه تعلیم و تربیت و روانشناسی شکل گرفت و موضوع روانشناسی تربیتی به تدریج اهمیت پیدا کرد. امروزه آموزش‌ـ‌یادگیری تا حد زیادی توسط اصول روانشناسی تعیین می شود.
نظریه ها و اصول روانشناسی به طور فزاینده ای در حوزه آموزش استفاده می شوند. در روانشناسی تربیتی بر اساس درک ما از رفتار دانش آموز، می توانیم آموزش او را هدفمند کرده و در جهت مثبت، تغییرات اساسی ایجاد کنیم.
به طور کلی، روانشناسی تربیتی از این جهت مهم است که توانایی کمک به دانش آموزان و معلمان را دارد. روانشناسی تربیتی، اطلاعات مهمی را در اختیار مربیان قرار می دهد تا به ایشان در ایجاد «تجربیات آموزشی»، «سنجش یادگیری دانش آموز» و همچنین «بهبود انگیزه دانش آموزان» کمک کند.
در توضیح روانشناسی تربیتی چیست، می توان گفت این رشته قصد دارد فرایند های آموزشی را در روانشناسی بررسی کند.در توضیح روانشناسی تربیتی چیست، می توان گفت این رشته قصد دارد فرایند های آموزشی را در روانشناسی بررسی کند.
تاریخچه رشته روانشناسی تربیتی چیست؟
روانشناسی تربیتی، زیر شاخه ای از روانشناسی است که نسبتا جوان بوده و طی سال های اخیر رشد قابل توجهی داشته است. از آنجایی که روانشناسی تا اواخر دهه 1800 به عنوان علم جداگانه شناخته نشد، روانشناسی تربیتی توسط فیلسوفان حوزه تربیت رواج یافت.
به همین جهت، پدر روانشناسی تربیتی، فیلسوفی آلمانی به نام یوهان هربارت (Johann Friedrich Herbart) است. هربارت معتقد بود که علاقه دانش آموز به یک موضوع، تأثیر زیادی بر نتیجه یادگیری دارد. او معتقد بود که معلمان باید این نکته را هنگام تصمیم گیری در مورد اینکه کدام نوع آموزش مناسب تر است، در نظر بگیرند.
در سال های بعد از هربارت، می توان گفت ویلیام جیمز (William James)، روانشناس و فیلسوف معروف، سهم قابل توجهی در این زمینه داشته است. متن مهم او در سال 1899 با عنوان «گفتگو با معلمان در مورد روانشناسی» اولین کتاب درسی روانشناسی تربیتی به حساب می آید.
به طور کلی، روانشناسی تربیتی تحت تأثیر تعدادی از فیلسوفان و روانشناسان گسترش یافت. برخی از این متفکران عبارت اند از: ویلیام جیمز، آلفرد بینه، جان دیویی، ژان پیاژه و بنجامین بلوم.
دیدگاه های مختلف در روانشناسی تربیتی چیست؟
همانند سایر حوزه های روانشناسی، محققان در روانشناسی تربیتی هنگام بررسی یک مشکل، دیدگاه‌های متفاوتی را در نظر می‌گیرند. این دیدگاه ها بر عوامل خاصی که برفرایند یادگیری تأثیر می‌گذارند، تمرکز می کنند؛ برای مثال، رفتارهای آموخته‌شده، شناخت، تجربیات و مواردی از این قبیل. حال به معرفی دیدگاه های متفاوت در روانشناسی تربیتی خواهم پرداخت:
دیدگاه رفتاری
این دیدگاه نشان می دهد که همه رفتارها از طریق شرطی سازی، آموخته می شوند. روانشناسانی که این دیدگاه را در نظر می گیرند، برای توضیح چگونگی یادگیری، به اصول شرطی سازی عامل تکیه می کنند.
دیدگاه رشدی
این دیدگاه بر چگونگی کسب مهارت‌ها و دانش جدید کودکان، حین رشد تمرکز دارد. مراحل رشد شناختی ژان پیاژه(Jean Piaget)، نمونه ای از یک نظریه مهم رشدی است که به چگونگی و فرایند رشد فکری کودکان می‌پردازد.
با درک نحوه تفکر کودکان در مراحل مختلف رشد، روانشناسان تربیتی بهتر می توانند درک کنند که کودکان در هر مرحله از رشد خود قادر به انجام چه کارهایی هستند. این می تواند به مربیان کمک کند تا روش های آموزشی خود را منطبق با دیدگاه رشدی، تنظیم کنند.
دیدگاه شناختی
رویکرد شناختی در سال های اخیر بسیار محبوب تر شده است؛ عمدتاً به این دلیل که عواملی مانند: عقاید، باورها، احساسات و انگیزه‌ها را در فرایند یادگیری توضیح می‌دهد؛ همچنین بیان می کند که یادگیری در نتیجه این عوامل شکل می گیرد، نه در نتیجه پاداش ها و انگیزه های بیرونی.
هدف روانشناسی شناختی این است که بفهمد مردم، چگونه فکر می کنند، یاد می گیرند، به یاد می آورند و اطلاعات را پردازش می کنند. روانشناسان تربیتی که دیدگاه شناختی دارند، علاقه مند به درک این موضوع هستند که: چگونه بچه ها برای یادگیری، انگیزه پیدا می کنند؛ چگونه چیزهایی را که یاد می گیرند به خاطر می آورند؛ و چگونه حل مسئله می کنند.
اهداف روانشناسی تربیتی بر این اساس است که افراد را با پایه های علمی، در آموزش راهنمایی کند
اهداف روانشناسی تربیتی چیست؟ هدف بر این اساس است که افراد را با پایه های علمی، در آموزش راهنمایی کند
مشاغل در رشته روانشناسی تربیتی چیست؟
همان طور که بیان کردیم روانشناسی تربیتی چیست، حال باید به طور مختصرمشاغل این رشته را بررسی کنیم. روانشناسان تربیتی با مربیان، مدیران، معلمان و دانش آموزان کار می‌کنند تا چگونگی کمک به افراد را در بحث یادگیری، بهتر تحلیل کنند. بسیاری از روانشناسان تربیتی مستقیماً با مدارس کار می کنند؛ برخی از آن ها معلم یا استاد هستند، در حالی که برخی دیگر با معلمان کار می کنند تا روش های یادگیری جدید را بر دانش آموزان امتحان کنند و در ادامه برنامه های درسی جدیدی را توسعه دهند. یک روانشناس تربیتی حتی ممکن است خودش یک مشاور شود و به دانش آموزان کمک کند تا مستقیماً با موانع یادگیری کنار بیایند.
به طور کلی، روانشناسان تربیتی اغلب در مدرسه کار می کنند تا به دانش آموزان و معلمان در بهبود فرایند یادگیری کمک کنند. سایر متخصصان در این زمینه برای بررسی فرایند یادگیری و ارزیابی برنامه هایی که برای تقویت یادگیری طراحی شده اند، به طورعلمی پژوهش می کنند.
پرسش های مهم در روانشناسی تربیتی چیست؟
عوامل موثر بر یادگیری بر اساس روانشناسی تربیتی چیست؟
هر بحثی درباره یادگیری، به دنبال کشف عناصری است که بر یادگیری تأثیر می‌گذارند. این جنبه ها به طور کلی روانشناختی و اجتماعی‌ـ‌فرهنگی هستند.
هوش، انگیزه(برای کسب اطلاعات بیشتر اینجا کلیک کنید.)، خودپنداره، نگرش، علایق، سبک های یادگیری، احساسات و مواردی از این دست، همگی عناصر «روانشناختی» مهمی هستند که بر یادگیری تأثیر می گذارند. همچنین، جنبه های «اجتماعی‌ـ‌فرهنگی» مؤثر بر یادگیری شامل خانواده، محیط خانه، محله، اجتماع، گروه همسالان و مواردی از این قبیل است.
نقش خانواده در آموزش بچه ها با توجه به روانشناسی تربیتی چیست؟
تحقیقات آموزشی و روانشناسی نشان می دهند که نقش خانواده در تربیت فرزندان بسیار تعیین کننده است. تأثیر مثبت مشارکت خانواده در آموزش کودکان، بر رشد آن ها در زمینه های کلیدی، مانند: زمینه های تحصیلی، اجتماعی، عاطفی و حتی حرفه ای، نشان داده شده است. پس شما حتی به عنوان پدر و مادر، می توانید در رشد تربیتی و آموزشی فرزندان خود نقش بسزایی داشته باشید. در ادامه به چند مورد از نتایج مثبت مشارکت خانواده در آموزش کودکان، اشاره می کنم:
1. نتایج تحصیلی بهتر
هر چه رابطه بین مشارکت والدین و تحصیلات فرزندان قوی‌تر باشد، احتمال کسب نمرات بهتر در آزمون‌ها بیشتر می‌شود.
در یک مطالعه طولی بر 200 مدرسه ابتدایی، نشان داده شد که مدارس با مشارکت قوی خانواده، 10 برابر بیشتر احتمال دارد که پیشرفت تحصیلی دانش آموزان را بهبود بخشند.
2. بهبود سازگاری و مهارت های اجتماعی
مطالعات متعدد نشان می‌دهند که مشارکت والدین در آموزش، تأثیرات قوی و مثبتی بر رفتار کلاسی کودکان و بهبود مهارت‌های اجتماعی آنان دارد. این مشارکت اولیه حتی می تواند به کودکان کمک کند تا از همان روزهای اول مدرسه، بهتر با فضای آنجا سازگار شوند.
3. فارغ التحصیلی و تداوم در روند آموزشی
بیش از 45 سال تحقیق به طور مداوم، نشان داده شده است که مشارکت والدین در آموزش، نرخ فارغ التحصیل شدن دانش آموزان -صرف نظر از جنسیت، نژاد و قومیت- را بالا می برد. شواهد نشان می دهند که وقتی والدین در آموزش فرزندان خود مشارکت دارند، میزان موفقیت فرزندان در مدرسه افزایش می یابد. در ادامه، نرخ ترک تحصیل در بچه ها کاهش پیدا می کند و همچنین امکان فارغ‌التحصیل شدن از دبیرستان برای آن ها بیشتر و بیشتر می شود.
4.کاهش رفتارهای پرخطر در بین کودکان
هنگامی که جوانان احساس می کنند بخشی از یک جامعه هستند و به آن تعلق دارند، رفتارهای پرخطر کمتری انجام می دهند؛ به ویژه زمانی که والدینشان به طور فعال در زندگی آن ها مشارکت دارند. این رفتارهای مخاطره آمیز در سلامتی، عبارت اند از: سیگار کشیدن، نوشیدن الکل و استفاده از اشیاء خاص در جامعه به عنوان سلاح و ایجاد درگیری با افراد.
5. ارتباط با همه عوامل آموزشی
درگیر شدن خانواده در مسائل آموزشی بچه ها، به فرزندان کمک می کند تا بیشتر از پیش به معلمان خود، فضای مدرسه و جامعه، متصل باشند.
حال از طرف دیگر، هنگامی که مدارس با والدین و کودکان ارتباط بیشتری برقرار کنند و با آن ها در تعامل باشند، اطلاعات و داده های ارزشمندی در مورد نیاز خانواده ها و نحوه عملکرد بچه ها در فضای خانواده به دست می آورند.
روانشناسان تربیتی باید چه ویژگی هایی داشته باشند؟(و یا وظیفه روانشناسی تربیتی چیست؟)
به طور کلی این ویژگی ها در 5 مورد خلاصه می شوند: 1. همدلی؛ 2. مهارت خوب گوش دادن؛ 3. مهارت حل مسئله؛ 4. رعایت مسائل اخلاقی؛ 5. داشتند رابطه خوب با بچه ها.
مهمترین ویژگی های یک روانشناس تربیتی، آن هایی هستند که به روانشناس کمک می کند تا با دیگران ارتباط برقرار کرده و زندگی دانش آموزان را بهبود بخشد. نکته مهم این است که بیشتر روانشناسان تربیتی با کودکان یا نوجوانان کار می کنند، به همین دلیل داشتن یک سری مهارت ها برای این روانشناسان، ضروری است.
همدلی:
با توجه به اینکه گفتیم روانشناسی تربیتی چیست؛ همدلی یک ویژگی مهم برای روانشناسان تربیتی است؛ زیرا آنها باید بتوانند احساسات دیگران را درک کنند و به روشی ظریف واکنش نشان دهند. این همدلی باید دارای مرزهای مناسبی باشد که به روانشناس اجازه می‌دهد بدون در نظر گرفتن احساسات شخصی اش، با احساس شخص دیگری آشنا شود.
اگر کسی بپرسد مهارت واجب در روانشناسی تربیتی چیست، همدلی یکی از همان مهارت ها ست.
مهارت خوب گوش دادن:
گوش دادن فقط شامل نشستن و شنیدن صحبت های شخص نیست؛ اگرچه همچنان یکی از عناصر گوش دادن است. افزون بر این، شنونده خوب بودن شامل درک زبان بدن و همچنین توجه به زمانی که فرد مردد یا در حال تقلا است نیز می شود. شنونده خوب بودن حتی می تواند توانایی تشخیص زمانی باشد که شخص گوینده، کاملاً صادق نیست.
مهارت حل مسئله:
حل مسئله، اساساً جوهره کاری است که یک روانشناس تربیتی با جمع آوری و همچنین تجزیه و تحلیل اطلاعات و رفتار افراد در یک موقعیت، انجام می دهد. موارد ذیل، می توانند مثال‌هایی باشند از مشکلاتی که ممکن است یک روانشناس تربیتی به حل آن ها بپردازد:
چرا دانش‌آموز با یک مفهوم یا مشکل خاص در مدرسه دست و پنجه نرم می‌کند؟ چه نوع آموزشی با توجه به مرحله رشدی او مناسب است؟ چگونه می‌توان به دانش‌آموزان مبتلا به ناتوانی یادگیری خاص، در مسیر آموزش کمک کرد؟
رعایت مسائل اخلاقی:
اگربه یادداشته باشید، گفتیم که روانشناسی تربیتی چیست؟ در ادامه این نکته مهم است که روانشناسان تربیتی باید به اخلاق حرفه خود و همچنین قوانین اخلاقی خود پایبند باشند تا از آسیب رساندن به فردی که در حال کمک به او هستند، جلوگیری کنند.
داشتن رابطه خوب با بچه ها:
این مورد شاید مهمترین ویژگی میان این 5 مورد باشد؛ زیرا اگر روانشناس تربیتی نتواند با گروه هدف خود به طور مؤثر کار کند، عملا تلاش او برای کمک به شخص، بی ثمر خواهد شد . اگر بدانیم نحوه برخورد صحیح با کودکان در روانشناسی تربیتی چیست، رابطه بهتری با آنها شکل می گیرد.
یک روانشناس باید بداند که به کودکان احترام بگذارد، به آن ها اجازه دهد تا حدی خودمختاری داشته باشند و در عین حال به کودکان این آگاهی را بدهد که آن ها از نظر رشد در مرحله بسیار متفاوتی با بزرگسالان و سایر کودکان در سنین مختلف هستند. یک روانشناس تربیتی باید بتواند با کودکان ارتباط برقرار کرده و پایه های اعتماد را برای آن ها بنا کند؛ تا مؤثر واقع شود.
نتیجه گیری نوشتار روانشناسی تربیتی چیست: تقاطع تربیت و روان
رشته روانشناسی تربیتی از این جهت مهم و مورد توجه است که گروه مهمی از افراد را که حمایت کردن از آن ها ممکن است کاهش مشکلات آینده را پیش بینی کند، مورد هدف قرار می دهد.
از طرفی بحث آموزش و محیط آموزشی، مفهوم مهمی است که نادیده گرفتن آن، اثراتی منفی در جامعه و خانواده باقی می گذارد. گویی مدرسه و محیط آموزشی، قطعه اول دومینو است که با اشتباه قرار دادن آن، تمام قطعات بعدی هم حرکتی نخواهند داشت!
اگر در این مسیر، محیط آموزش و افرادی که در این محیط قرار می گیرند، اعم از دانش آموزها و معلمان، توسط روانشناسان تربیتی حمایت و اصلاح نگردند، بقیه ابعاد جامعه تحت تاثیر قرار می گیرند.