هزاران سال قبل از مدیتیشن برای پاکسازی روح و جسم استفاده می‌شد. رفته رفته با پیشرفت علم مشخص شد که مدیتیشن می‌تواند فواید زیادی برای سلامت مغز داشته باشد. اکنون از مدیتیشن برای کاهش استرس و اضطراب، کمک به درمان برخی بیماری‌ها، زندگی کردن در لحظه و… استفاده می‌شود. اگر می‌خواهید یک بار برای همیشه بفهمید که مدیتیشن چیست؟ این مقاله را تا انتها دنبال کنید.
مدیتیشن چیست؟
به زبان ساده و خودمانی، مدیتیشن تمرینی است که در آن فرد تلاش می‌کند با تمرکز روی چیزی، مثل نفس‌هایی که می‌کشد یا بالا و پایین شدن شکمش، تمرکز و توجه خود را به همین لحظه حال بیاورد. بر اساس تحقیقات با انجام هر چه بیشتر این تمرین، مغز شما در تمرکز روی لحظه حال یا همان ذهن آگاهی قدرتمندتر شده و همین موضوع باعث کاهش استرس و بسیاری از مزایای دیگر می‌شود که در ادامه توضیحشان می‌دهیم.
نمی‌دانم آیا تا به حال شخصی را در حال انجام مدیتیشن دیده‌اید یا نه! اگر تجربه انجام یا دیدن چنین چیزی را نداشته‌اید، من برایتان آن را به تصویر خواهم کشید. برای انجام مدیتیشن، افراد معمولا در حالت نشسته (گاهی هم ایستاده یا درازکش)، چشمان خود را می‌بندند، ساکت می‌مانند و تمرکز می‌کنند. گاهی اوقات نیز ممکن است صداهای خاصی تولید کنند که به آن مانترا یا ذکر می‌گویند. همین کار ساده مدیتیشن نام دارد که تاثیراتی باورنکردنی روی ذهن می‌گذارد. این تمرین باستانی هزاران سال است که انجام می‌شود، اما علم به تازگی توانسته است به مزایای آن دست پیدا کند. در ادامه به شما خواهم گفت که چرا باید مدیتیشن انجام دهید و نحوه انجام مدیتیشن چگونه است.
عناصر سازنده مدیتیشن چیست؟
مدیتیشن انواع مختلفی دارد و هر کدام کارکرد خاص خودشان را دارند، اما چند ویژگی مشترک بین همه آنها وجود دارد که شامل موارد زیر است:
تمرکز و توجه، یکی از مهمترین عناصر و ویژگی‌های مدیتیشن است. تمرکز توجه به شما کمک می‌کند تا از مواردی که باعث استرس و اضطراب شما می‌شوند، رهایی یابید. به همین دلیل در همه انواع مدیتیشن تلاش می‌شود تا توجه روی یک شی خاص، یک تصویر خاص، یک مانترا یا تنفس متمرکز باقی بماند.
تنفس آرام جز اصلی تمامی سبک‌های مدیتیشن است. تنفس آرام به کمک عضله دیافراگم انجام می‌شود و تلاش می‌شود تا از عضلات شانه، گردن و قفسه سینه، هنگام تنفس استفاده نشود. هدف از انجام این کار نیز این است که اکسیژن بیشتری به بدن برسد.
محیط مناسب عنصر دیگر تمرین مدیتیشن است. قرار گرفتن در محیطی ساکت و آرام بدون سر و صدای وسایل الکترونیکی و انواع حواس پرتی‌ها، تمرین را برای شما آسان‌تر می‌کند، خصوصا اگر مبتدی باشید. اما به تدریج هر چه مهارت بیشتری در مدیتیشن پیدا کنید، تقریبا میتوانید آن را در هر مکانی (ترافیک، کلاس درس، جلسه کاری و…) انجام دهید، خصوصا در موقعیت‌هایی که استرس بالایی دارید و انجام مدیتیشن در همان لحظه می‌تواند شما را آرام کند.
موقعیت راحت، یکی دیگر از ویژگی‌های انواع مدیتیشن است. فرقی نمی‌کند مدیتیشن را در حالت نشسته، ایستاده، درازکش، در حال راه رفتن یا در هنگام انجام فعالیت‌های دیگر انجام دهید. تنها نکته‌ای که اهمیت دارد این است که راحت باشید. در حالتی قرار بگیرید که به شما احساس خوبی می‌دهد و سپس مدیتیشن انجام دهید.
نگرش باز آخرین عنصر سازنده مدیتیشن است. هنگام انجام مدیتیشن باید به افکارتان اجازه دهید تا مثل یک رود جاری شوند و شما فقط نظاره‌گر آنها باشید، بدون اینکه بخواهید جلوی آنها را بگیرید یا تحلیلشان کنید.
فواید انجام مدیتیشن چیست؟
مدیتیشن فواید زیادی دارد به همین دلیل می‌توان حتی انجام دادن آن را واجب دانست. با انجام حتی یک جلسه تمرین مدیتیشن، احساس آرامش و تعادل بیشتری خواهید داشت و راحت‌تر میتوانید از قدرت تمرکز خود استفاده کنید. بخشی از مزایای عمومی مدیتیشن را در ادامه برایتان لیست کرده‌ام، آنها را بخوانید تا با تاثیر شگفت‌انگیز مدیتیشن آشنا شوید:
1- استرس را کاهش می‌دهد
کاهش استرس یکی از رایج‌ترین و مهمترین فواید انجام مدیتیشن است. مطالعات زیادی روی رابطه بین مدیتیشن و کاهش استرس انجام شده است و همه آنها تایید کرده‌اند که مدیتیشن یه سلاح قوی برای مقابله با استرس است. هنگامی که استرس داریم در بدن هورمون کورتیزول ترشح می‌شود که تولید بیش از اندازه آن می‌تواند عوارضی را از جمله بی خوابی، افسردگی و اضطراب به دنبال داشته باشد. همه این موارد دست به دست هم می‌دهد تا تفکر منطقی برای فرد سخت‌تر شود و مدام احساس سردرگمی و خستگی کند.
برای بررسی تاثیر مدیتیشن، یک مطالعه 8 هفته‌ای انجام شد و مشخص شد که مدیتیشن ذهن آگاهی (که در ادامه آن را به شما معرفی خواهم کرد) پاسخ التهابی ناشی از استرس را کاهش می‌دهد و همچنین ممکن است علائم ناشی از استرس مانند سندروم روده تحریک پذیر، اختلال استرس پس از سانحه و فیبرومیالژیا را بهبود دهد.
2- اضطراب را کنترل می‌کند
اضطراب و استرس رابطه تنگاتنگی با یکدیگر دارند و زمانی که استرس کاهش پیدا کند، اضطراب نیز راحت‌تر مدیریت می‌شود. چندین و چند مطالعه روی این موضوع انجام شد و مشخص گردید که مدیتیشن به افراد کمک می‌کند تا اضطراب زندگی و شغلی خود را کاهش داده و بیشتر احساس خوشبختی کنند.
3- سلامت عاطفی را ارتقا می‌دهد
برخی از انواع مدیتیشن کمک می‌کند تا تصویر مثبتی نسبت به خود داشته باشیم. یک مطالعه به بررسی 3500 بزرگسال پرداخت و نشان داد که مدیتیشن ذهن آگاهی می‌تواند علائم افسردگی را کاهش دهد و افرادی که مدیتیشن را به طور منظم انجام می‌دادند افکار منفی کمتری را تجربه می‌کردند. علاوه بر این مطالعات دیگر نشان داد که مدیتیشن می‌تواند سطح مواد شیمیایی التهابی که به دلیل استرس آزاد می‌شود و می‌تواند باعث افسردگی شود را کاهش دهد.
4- خودآگاهی را افزایش می‌دهد
اگر دوست دارید به بهترین نسخه از خودتان تبدیل شوید، مدیتیشن را امتحان کنید، زیرا او به شما کمک می‌کند تا درک بهتری از خودتان داشته باشید و راحت‌تر بتوانید افکار ویرانگر خود را شناسایی کنید. وقتی نسبت به اعمال و افکار خود آگاه‌تر باشید، طبیعتا راحت‌تر میتوانید آنها را مدیریت کنید.
5- قدرت تمرکز را بالاتر می‌برد
مدیتیشن مانند ورزشی است که به پرورش قدرت تمرکز و توجه شما کمک می‌کند. یک مطالعه نشان داد افرادی که به طور مرتب به آهنگ مدیتیشن گوش می‌دادند، نسبت به افراد دیگر، دقت و توجه بیشتری را هنگام انجام یک فعالیت تجربه کردند. مطالعات گوناگون نشان می‌دهد افرادی که به مدیتیشن عادت پیدا می‌کنند، در کارهای بصری عملکرد بهتری دارند و دامنه توجه آنها نسبت به افراد دیگر بیشتر است. بررسی دیگری نیز ثابت کرد که فقط 13 دقیقه انجام مدیتیشن به صورت روزانه، قدرت توجه و حافظه را پس از 8 هفته افزایش می‌دهد.
6- ممکن است به مبارزه با اعتیاد کمک کند
مدیتیشن به ما کمک می‌کند تا انضباط ذهنی ایجاد کنیم و ممکن است به کمک آن بتوانیم خودکنترلی بیشتری داشته باشیم، طوری که نسبت محرک‌هایی که ما را به سمت اعتیاد و وابستگی می‌کشاند آگاهی پیدا می‌کنیم. این آگاهی زمینه‌ای ایجاد می‌کند تا بتوانیم این وابستگی‌ها را از بین ببریم.
به عنوان مثال دو مطالعه انجام شد که یکی از آنها روی افرادی انجام شد که وابستگی به الکل داشتند و مشخص شد که مدیتیشن با کاهش دادن استرس و ناراحتی، میل به مصرف الکل را در طی 3 ماه کاهش داده است. در تحقیق دیگر نیز مشخص شد که انجام منظم مدیتیشن به افراد کمک می‌کند تا هوس‌های غذایی خود را کاهش دهند و در حقیقت موجب کاهش پرخوری احساسی می‌شود.
7- خواب را بهبود می‌بخشد
متاسفانه افراد بسیاری با مشکل بی خوابی دست و پنجه نرم می‌کنند، به همین دلیل یک مطالعه انجام شد تا تاثیر مدیتیشن تمرکز را روی بی خوابی بررسی کند. نتایج این مطالعه نشان داد، افرادی که مدیتیشن می‌کردند توانستند خواب بهتر و عمیق‌تری داشته باشند. دلیل آن هم این است که مدیتیشن به آرامش بدن کمک می‌کند و با از بین بردن تنش، شرایطی را فراهم می‌کند تا فرد خواب آرام‌تری را تجربه کند.
8- به کنترل درد کمک می‌کند
درک کردن درد به ذهن مربوط می‌شود و معمولا در شرایط پر استرس، درد افزایش پیدا می‌کند. تعدادی از تحقیقات نشان می‌دهد که انجام منظم مدیتیشن می‌تواند برای کنترل درد مفید باشد. یک بررسی نیز 38 مطالعه را بررسی کرد و مشخص شد که مدیتیشن ذهن آگاهی می‌تواند باعث کاهش درد شود، علائم افسردگی را کاهش دهد و کیفیت زندگی را بهبود بخشد.
9- می‌تواند فشار خون را کاهش دهد
مدیتیشن علاوه بر آن که به سلامت روان کمک می‌کند، تاثیرات مفید بسیاری روی سلامت جسم نیز می‌گذارد. یک متاآنالیز روی 1000 شرکت کننده انجام شد و نشان داد مدیتیشن می‌تواند باعث کاهش فشار خون شود. جالب اینجاست افراد مسن‌تر که فشار خون بالاتری داشتند، مزایای بیشتری از مدیتیشن دریافت کردند. دلیل علمی این قضیه نیز می‌تواند این باشد که مدیتیشن می‌تواند سیگنال‌های عصبی که عملکرد قلب را کنترل می‌کنند، آرام کند و به این ترتیب فشار خون را کاهش دهد.
10- ممکن است از دست دادن حافظه مرتبط با افزایش سن را کاهش دهد
این واضح است زمانی که بتوانید قدرت تفکر و توجه خود را بهبود دهید، ذهنتان جوان خواهد ماند. علم نیز از این قضیه پشتیبانی می‌کند و با مطالعه بر روی افرادی که حافظه خود را با افزایش سن از دست داده‌اند، مشخص شد که مدیتیشن می‌تواند عملکرد روان‌شناختی را بهبود دهد. علاوه بر این مشخص شد که سبک‌های مختلف مدیتیشن می‌تواند حافظه، توجه و سرعت ذهنی افراد مسن‌تر را افزایش دهد.
11- کمک به بهبود مشکلات پزشکی
با وجود اینکه تحقیقات هنوز اطلاعات دقیقی از فواید مدیتیشن بر سلامت جسمانی افراد به دست نیاورده است، اما محققان به این نتیجه رسیده‌اند که مدیتیشن می‌تواند به بهبود مشکلات پزشکی کمک کند، خصوصا اگر این مشکل با شرایطی مثل استرس بدتر شود. طبق تحقیقات مدیتیشن می‌تواند به مدیریت علائم بیماری‌های زیر کمک کند:
- آسم
- سرطان
- درد مزمن
- بیماری قلبی
- سردردهای تنشی
- سندرم روده تحریک‌پذیر
البته به شما پیشنهاد می‌کنیم قبل از اینکه از مدیتیشن برای مدیریت علائم بالا استفاده کنید، با پزشک خود مشورت نمایید، زیرا در موارد بسیار نادری، مدیتیشن ممکن است برخی علائم مرتبط با سلامت روان را بدتر کند.
انواع مدیتیشن چیست؟
مدیتیشن انواع زیادی دارد که هر کدام به نحوی به شما کمک می‌کند تا به آرامش برسید. در این بخش شما را با چند مورد از مهمترین و پرکاربردترین تکنیک‌های مدیتیشن آشنا خواهیم کرد:
1- مدیتیشن هدایت شده
یکی از تکنیک‌های مدیتیشن استفاده از قدرت تجسم یا تصویرسازی هدایت شده است. این نوع از مدیتیشن بسیار ساده و لذت‌بخش است. کافی است در جایی آرام بنشینید یا دراز بکشید، چشمان خود را ببندید و مکانی را تصور کنید که برایتان آرامش بخش است. در این نوع مدیتیشن شما باید به تمام جزییات دقت کنید و حسابی از قدرت تخیل خود کمک بگیرید. سعی کنید تمام حواس خود را درگیر کنید، بوها، صداها، مناظر، بافت‌ها، تمرکز روی هر کدام از این موارد یکی از حواس پنج گانه شما را درگیر می‌کند.
اگر انجام این کار برایتان سخت است و قدرت تخیل ضعیفی دارید، شاید بتوانید از یک صوت یا معلم که شما را راهنمایی کند کمک بگیرید. صوت‌های مدیتیشن این مقاله می‌تواند به شما کمک کند: مدیتیشن صوتی. به کمک صوت های مدیتیشن در این صفحه بدون نیاز به دانش تخصصی، میتوانید مدیتیشن کنید!
2- مدیتیشن مانترا
در این نوع مدیتیشن، از تمرکز بر روی یک کلمه، فکر یا عبارت کمک می‌گیریم. مانترا به زبان ساده‌تر همان ذکر است که در ذهن یا با صدای بلند تکرارش می‌کنید. شاید برایتان سوال باشد که انجام این کار چه سودی برایتان دارد!؟ جواب این سوال ساده است. وقتی ذهن روی یک چیز متمرکز باشد نمی‌تواند روی چیز دیگری به طور همزمان تمرکز کند. بنابراین هنگامی که شما روی یک عبارت یا کلمه تمرکز می‌کنید، ذهنتان فرصتی برای استراحت پیدا می‌کند تا اندکی از دست افکار آزاردهنده و پیچیده رهایی یابد. تمرین مداوم این نوع مدیتیشن می‌تواند به آرامش روان شما در طولانی مدت کمک کند.
3- مدیتیشن ذهن آگاهی
این همان نوع از مدیتیشن است که به ما کمک می‌کند تا در لحظه حال زندگی کنیم. وینستون می‌گوید: «من ذهن‌آگاهی را این‌گونه تعریف می‌کنم که به تجربیات لحظه‌ی حال خود با صراحت، کنجکاوی و تمایل به بی‌تجربه بودن توجه کنیم. این راهی است که به ما کمک می‌کند بیشتر در لحظه حال زندگی کنیم، نه اینکه در گذشته و آینده گم شویم».
برای انجام مدیتیشن ذهن آگاهی، یکی از تکنیک‌هایی که معمولا برای انجام مدیتیشن ذهن آگاهی مورد استفاده قرار می‌گیرد، اسکن بدن است. به این معنا که تمام قسمت‌های بدن از سر تا پاها را بررسی می‌کنید و از هر احساسی مثل گرفتگی یا درد یا هر احساس غیرعادی دیگری آگاه می‌شوید و بدون هیچ فکری از کنار آنها رد می‌شوید.
4- مدیتیشن یوگا
یوگا به شما کمک می‌کند تا انعطاف خود را بالاتر ببرید و حرکت‌هایی را تمرین کنید که قدرت تعادل شما را بهبود می‌بخشد. در مدیتیشن یوگا، این حرکات با یک سری تمرینات تنفسی ترکیب می‌شود و هدف اصلی این است که با تمرکز بر روی حرکات و تنفس، کمتر بر روی مشغله‌ها و موارد آزار دهنده تمرکز کنید تا به آرامش برسید.
5- مدیتیشن کاهش استرس
در این نوع مدیتیشن، ذهن آگاهی در یک دوره 8 هفته‌ای به کمک مدیتیشن و یوگا آموزش داده می‌شود. معمولاً این نوع مدیتیشن شامل کلاس‌های گروهی و فعالیت‌های ذهن آگاهی است که به صورت روزانه در منزل انجام می‌شود. محققان در حال حاضر در حال بررسی اثرات این نوع مدیتیشن بر استرس هستند.
6- مدیتیشن تمرکز
اگر به خاطر داشته باشید گفتیم که هنگام انجام مدیتیشن ذهن آگاهی، کنجکاوانه لحظه حال خود را بررسی می‌کنیم. مدیتیشن تمرکز دقیقا برعکس مدیتیشن ذهن آگاهی عمل می‌کند و ذهن را روی یک شی، متمرکز نگه می‌دارد. وینستون می‌گوید: «مدیتیشن تمرکز معمولاً شما را مجبور می‌کند روی یک چیز تمرکز کنید تا بتوانید ذهنتان را آرام کنید».
7- مدیتیشن متعالی
مدیتیشن متعالی نوعی از مدیتیشن مانترا است. هنگام انجام این سبک مدیتیشن یک مانترا شخصی سازی شده مانند یک کلمه، یک صدا یا یک عبارت کوچک به روشی خاص تکرار می‌شود.
8- مدیتیشن محبت آمیز و مهربانی
یکی از زیباترین سبک‌های مدیتیشن، مدیتیشن محبت‌آمیز است. در این سبک برای دیگران آرزوهای خوب می‌کنید و تلاشتان این است تا به دیگران کمک کنید تا کمتر عذاب بکشند.
9- مدیتیشن شکرگزاری
در این سبک از مدیتیشن بر روی داشته‌ها تمرکز می‌کنیم و بابت هر نعمت و موهبتی سپاس گزاری می‌کنیم.
10- مدیتیشن پیاده روی
ترکیب کردن مدیتیشن با پیاده روی راهی سالم و تاثیرگذار برای رسیدن به آرامش است . شما میتوانید هر زمان که در حال پیاده روی در خیابان، پارک یا یک جنگل زیبا هستید مدیتیشن کنید. برای انجام این نوع مدیتیشن سرعت راه رفتن خود را کاهش دهید و بر روی حرکت پاها تمرکز کنید. روی رسیدن به مقصد تمرکز نکنید، روی پاهای خود تمرکز کنید و مراحل “بالا بردن”، “حرکت” و “قرار دادن” را در ذهن خود تکرار کنید. با هر قدمی که بر می‌دارید روی صداها، بوها و مناظر دقت کنید.
همین حالا مدیتیشن را امتحان کنید
وینستون پیشنهاد می‌کند مدیتیشن را با تمرین 5 دقیقه‌ای زیر شروع کنید:
- همانطور که بالاتر هم اشاره کردیم، اول از همه یک محیط ساکت پیدا کنید و در وضعیتی قرار بگیرید که احساس راحتی در آن داشته باشید. میتوانید روی زمین یا صندلی بنشینید یا حتی بایستید یا دراز بکشید. اما پیشنهاد می‌کنم دراز نکشید تا خوابتان نگیرد.
- اگر دوست دارید میتوانید چشمان خود را ببندید و دست‌ها را هر طوری که راحت‌تر هستید قرار دهید.
- روی تنفس خود تمرکز کنید و هر دم و بازدم را به آرامی و با دقت انجام دهید.
- هنگام تنفس باید شکم شما بالا و پایین برود و شانه و قفسه سینه شما ثابت بماند تا بتوانید به کمک عضله دیافراگم نفس بکشید.
- به جریان هوایی که از طریق بینی وارد ریه شما شده و سپس از طریق دهان خارج می‌شود، توجه کنید. اگر تمرکز کردن روی تنفس برایتان مشکل است، اشکالی ندارد، روی صداهای اطرافتان تمرکز کنید و روی یک صدا متمرکز بمانید.
- اگر حواستان پرت شد و سرگردان شدید ناراحت نباشید، کاملا طبیعی است، دوباره توجه خود را به سمت همان چیزی که تمرکز کرده بودید هدایت کنید.
- این روند را آنقدر ادامه دهید تا 5 دقیقه شما به اتمام برسد.
چگونه مدیتیشن را شروع کنیم؟
اگر بار اولتان است که می‌خواهید مدیتیشن انجام دهید و مبتدی هستید، شاید به نظرتان مدیتیشن کمی گنگ به نظر برسد. اما اگر اصول اولیه را بدانید میتوانید آن را به راحتی در هر مکان و زمانی انجام دهید. کارشناسان توصیه می‌کنند نکات زیر را رعایت کنید:
1- با انواع مختلف مدیتیشن آشنا شوید
به عقیده وینستون مدیتیشن یک تمرین شخصی است که هر فردی باید سبک‌های مختلف آن را امتحان کند تا بهترین سبک را برای خود پیدا کند. انواع مدیتیشن را که به شما معرفی کردیم را دوباره بررسی کنید تا ببینید دلتان می‌خواهد از کجا شروع کنید، اگر یکی از سبک‌ها را امتحان کردید و نتیجه نگرفتید، به سراغ سبک دیگری بروید. خوشبختانه تنوع مدیتیشن به قدری زیاد است که در نهایت میتوانید حداقل یک سبک که مناسب خودتان است را پیدا کنید.
2- یک معلم پیدا کنید
کمک گرفتن از یک معلم یا راهنما می‌تواند مسیر انجام مدیتیشن را برای شما راحت‌تر و لذت‌بخش‌تر کند. فرقی نمی‌کند به صورت حضوری یا مجازی، وجود یک مربی در هر حالتی می‌تواند کمک کننده باشد. البته به شرط آن که دانش کافی در این زمینه را دارا باشد.
3- از ابزارهایی برای انجام مدیتیشن کمک بگیرید
اگر به مربی خوب دسترسی ندارید یا دلتان می‌خواهد خودتان به تنهایی مدیتیشن کنید، ابزارهایی برای کمک به شما وجود دارند. سایت‌ها و اپلیکیشن‌های حرفه‌ای خوبی در زمینه آموزش مدیتیشن وجود دارد که می‌تواند به شما کمک کند. خواندن آموزش مدیتیشن می‌تواند برای ورود به این دنیای جذاب به شما کمک کند.
4- دلسرد نشوید
اغلب مردم هنگامی که برای بار اول مدیتیشن را امتحان می‌کنند، تصور می‌کنند دارند آن را اشتباه انجام می‌دهند، زیرا نمی‌توانند ذهن خود را متمرکز نگه دارند. اینکه ذهنتان هنگام انجام مدیتیشن سرگردان شود چیز عجیب و اشتباهی نیست و نباید بابت آن احساس بدی داشته باشید. وینستون می‌گوید: «مدیتیشن برای اکثر مردم، به راحتی انجام نمی‌شود. زندگی ما همراه با حواس‌پرتی‌های بسیاری است و طبیعتا متمرکز ماندن کار چندان راحتی نیست». باید انتظارات واقع بینانه‌ای از خود داشته باشید و به آرامی به پیش بروید. با تمرین و تکرار، روز به روز بیشتر شاهد پیشرفت خود خواهید بود.
کلام آخر
به پایان مقاله رسیدیم، خوشحالیم که تا پایان همراه ما بودید. اگر مقاله را با دقت خوانده باشید اکنون دیگر می‌دانید مدیتیشن چیست و چرا انجام دادن آن اهمیت دارد. از اولین تجربه خود پس از انجام 5 دقیقه مدیتیشن برایمان بنویسید.
منابع:
- https://my.clevelandclinic.org/health/articles/17906-meditation
- https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/meditation/in-depth/meditation/art-20045858
- https://www.everydayhealth.com/meditation/
- https://www.healthline.com/nutrition/12-benefits-of-meditation#8.-May-help-fight-addictions