تفاوت مدیتیشن و مراقبه در چیست؟ امروزه افراد زیادی را می‌بینیم که در روز زمان‌هایی را به مدیتیشن، مراقبه یا یوگا مشغول می‌شوند. اضطراب‌های زندگی مدرن ما را از زیستن لحظه‌ی «اکنون» غافل کرده است و تلاش مداوم برای رسیدن به پول، ماشین و امکانات بهتر، ذهن و روانمان را تحت فشار زیادی می‌گذارد.
بنابراین تمریناتی که به ریلکس شدن بدن و ذهن‌آگاهی کمک می‌کند، در برنامه‌ی روزانه‌ی انسان‌های زیادی دیده می‌شود. در این مقاله تصمیم داریم به بررسی تفاوت مدیتیشن و مراقبه و انواع اصلی مدیتیشن بپردازیم و درباره‌ی فواید مراقبه صحبت کنیم. تا انتها با من همراه باشید.
مدیتیشن چیست؟
به ساده‌ترین زبان ممکن، مدیتیشن، تمرینی است که ما در آن یک گوشه نشسته، خوابیده یا حتی جایی می‌ایستیم؛ سپس با چشمانی بسته یا باز سعی می‌کنیم روی چیزی در «لحظه حال» تمرکز کرده و با تمام حواس و توجه آن را بفهمیم و درک کنیم. مثلا روی نفس کشیدنمان و بالا و پایین شدن شکم خودمان تمرکز می‌کنیم. به این ترتیب ذهنمان مثل همیشه نمی‌تواند یا ما را به گذشته ببرد یا از آینده نگرانمان کند؛ بلکه به لحظه حال می‌آید.
تفاوت مدیتیشن و مراقبه
به طور کلی مدیتیشن و مراقبه تفاوت زیادی با یک‌دیگر ندارند و به شیوه‌ی یکسان انجام می‌شوند. در مراقبه نیز مانند مدیتیشن، تمریناتی با تمرکز بر تنفس و حواس پنج‌گانه انجام می‌شود. تنها تفاوت این دو، در هدف اصلی آن‌هاست. گفته می‌شود که هدف اصلی مراقبه، آگاهی بیش‌تر از ناخودآگاه و افزایش قدرت تمرکز است اما در مدیتیشن علاوه بر این دو مورد، افزایش سلامت جسمانی و روانی نیز جزو اهداف اصلی محسوب می‌شود. (حتی در دانش‌نامه‌ی ویکی پدیا این دو کلمه معادل یک‌دیگر در نظر گرفته شده‌اند و به طور کلی، نمی‌توان مرزی بین آن‌ها کشید.)
ذهن آگاهی چیست؟ چه تفاوتی با مدیتیشن دارد؟
به طور طبیعی، ذهن دوست دارد که همیشه چیزها را تجزیه و تحلیل کند و به پیش بینی خطرات پیش رو بپردازد. اما گاهی بیش از حد در این حالت گرفتار می‌شود و ما را از زیستن در لحظه‌ی اکنون جدا می‌کند؛ در حقیقت جسممان در زمان حال و ذهنمان در افکاری مربوط به گذشته یا آینده محبوس می‌شود.
ذهن آگاهی یعنی دست ذهنمان را بگیریم و به «لحظه» بیاوریم. به او یاد بدهیم که گاهی دست از افکار گوناگون بردارد و به تجربه کردن احساسات جاری در بدن بپردازد. در حقیقت به او می‌گوییم «بیا و یک لحظه دست از فکر کردن به اقساط وام بردار! یکم بی‌حرکت باش. بگذار ببنیم الان در اطرافمان چه چیزی در جریان است.» ذهن آگاهی حین تمام فعالیت‌های روزانه قابل انجام است و یکی از اجزای اصلی مدیتیشن محسوب می‌شود .
ریلکسیشن به چه معناست؟
ریلکسیشن به تمریناتی گفته می‌شود که آرامش را در بدن برقرار می‌کنند. در نتیجه هر فعالیتی که به کاهش استرس کمک کند، نوعی ریلکسیشن محسوب می‌شود. یکی از اهداف مدیتیشن نیز افزایش آرامش یا همان ریلکس شدن بدن است. تکنیک‌های تمدد اعصاب به ما کمک می‌کند با استرس‌های روزمره کنار بیاییم و در طولانی مدت از آثار مخرب استرس بر جسم و روان جلوگیری کنیم.
تفاوت یوگا و مدیتیشن؛ مدیتیشن همان یوگا است؟
لطفاً یوگاها را نریزید قاطی مدیتیشن‌ها! یوگا و مدیتیشن در ظاهر یکسان به نظر می‌رسند اما تفاوت‌هایی با یک‌دیگر دارند. یوگا یک نوع ورزش است و افزایش آرامش و کاهش استرس، هدف فرعی آن محسوب می‌شود. (مانند سایر ورزش‌ها که در نهایت به کاهش استرس کمک می‌کنند.) اما در مدیتیشن هدف اصلی این است که به درک عمیق‌تری از خود برسیم، با خودمان مهربان باشیم و تأثیر احساسات ناخوشایند را کاهش دهیم. بنابراین به طور کلی می‌توان گفت که یوگا، مدیتیشنی است که با حرکات خاصی انجام می‌شود.
انواع مدیتیشن
برای درک بهتر مدیتیشن، تصمیم داریم درباره انواع مختلف آن صحبت کنیم. مدیتیشن به شیو‌ه‌ها و با اهداف گوناگونی انجام می‌شود.
۱. مدیتیشن بدن محور
بسیاری از ما با مشکلات فیزیکی ناشی از استرس درگیر هستیم؛ مشکلاتی نظیر کمر درد، سوزش سر دل، سر درد و … . در این شرایط مدیتیشن بدن محور یا اسکن بدن بسیار مفید خواهد بود و به ما این امکان را می‌دهد تا با بدن خود ارتباط برقرار کنیم. در این نوع مدیتیشن سعی می‌کنیم بدن خود را از سر تا پا مانند دستگاه اسکن کنیم و هوشیاری را به تک تک اعضای بدن می‌آوریم و متوجه هرگونه درد و ناراحتی در سرتاسر بدن می‌شویم.
۲. ژرف نگری
ژرف نگری به معنای اندیشیدن به صورت دقیق و جدی است. در این شیوه تلاش بر این است که ذهن روی یک سوال یا موضوع مخصوص متمرکز و از حواس‌پرتی‌ها جلوگیری شود.
۳. مدیتیشن هیجان محور
در این نوع مدیتشین روی یک احساس خاص تمرکز می‌کنیم؛ به عنوان مثال این‌که چگونه مهربان باشیم یا این‌که چه چیزی در زندگی ما را خوشحال می‌کند. در آموزش مدیتیشن ، علاوه بر یادگیری بودن در لحظه‌ی «اکنون»، یاد می‌گیریم که با خودمان ارتباط بهتری برقرار کنیم و از خواسته‌های درونیمان آگاه شویم.
۴. مدیتیشن مانترا
مانترا هجاء، کلمه یا عبارتی است که در طول مدیتیشن تکرار می‌شود. مانتراها را می‌توان به زبان آورد، زمزمه کرد یا در ذهن تکرار کرد. اصلی‌ترین بخش‌های مدیتیشن مانترا عبارتند از: ذهن آگاهی و تکرار مانترا. این نوع مدیتیشن برای محافظت ذهنی در مقابل حواس پرتی‌ها و یا احساسات ناخواسته انجام می‌شود.
۵. مدیتیشن همراه با حرکت
ممکن است در طول روز زمانی برای نشستن و یا محل ساکتی برای انجام مدیتیشن نداشته باشید. در این شرایط مدیتیشن حرکتی مفید خواهد بود. در مدتیشن حرکتی، افراد در حال حرکت کردن در موقعیت‌های مختلف، تمرینات ذهن آگاهی را انجام می‌دهند. به عنوان مثال حین پیاده‌روی یا در مسیر رفتن به محل کار، بر حواس پنج‌گانه تمرکز می‌کنند. یا ممکن است روی حرکت عضلات و اعضای بدن متمرکز شوند. تمرکز بر حرکات هماهنگ پاها، دستان، بازوها و … ما را به لحظه‌ی اکنون می‌آورد.
۶. مدیتیشن ذهن آگاهی
در بخش ذهن آگاهی، به طور مفصل درباره این موضوع صحبت کردیم. در این نوع مدیتیشن، هدف اصلی رها شدن از گذشته و آینده و تمرکز بر «اکنون» است.
۷. مدیتیشن مبتنی بر دیدن
در این نوع مدیتیشن، تمرکز بر چیزی است که می‌توانید ببینید و یا در ذهن خود مجسم کرده‌اید. (به عنوان مثال تجسم صحنه‌های آرامش بخش)
کلام آخر
به پایان مقاله‌ی تفاوت مدیتیشن و مراقبه رسیدیم. اضافه کردن تمرینات مدیتیشن به برنامه‌ی روزانه، در طولانی مدت آثار مثبت زیادی به همراه خواهد داشت. افزایش تمرکز، کاهش استرس، افزایش خودآگاهی، بهبود کیفیت خواب، کاهش فشار خون و شناخت و کنترل احساسات ناخوشایند، از اصلی‌ترین فواید مدیتیشن است. امروزه یادگیری مدیتیشن نیز مانند یادگیری بسیاری از مهارت‌های دیگر، از طریق اینترنت و اپلیکیشن‌های مختلف قابل انجام است. بنابراین حتی اگر زمان کافی برای شرکت در کلاس‌های مدیتیشن ندارید، آموزش آنلاین را امتحان کنید.
تا چه اندازه با مدیتیشن آشنایی دارید؟ آیا تجربه‌ی انجام مدیتیشن دارید؟
نظرات و تجربیات خود را با ما به اشتراک بگذارید.
منابع: