راه های مؤثر برای درمان زخم دهان بعد از شیمی درمانی

شیمی درمانی به گروهی از داروهای قدرتمند اشاره دارد که می‌تواند به کاهش یا توقف برخی از سرطان‌ها کمک کند. اما شیمی درمانی ممکن است روی سلول‌های سالم بدن نیز تأثیر بگذارد، مانند آنهایی که داخل دهان را پوشانده و آنهایی که بزاق تولید می‌کنند. نتیجه ممکن است خشکی، حساسیت، و زخم های داخل دهان باشد که خوردن یا حتی صحبت کردن را سخت می‌کند. این زخم های دهانی معمولا تا ۷ روز بعد از درمان ایجاد شده و اغلب خود به خود بهبود می‌یابند. اما راهکارهایی وجود دارد که می‌توان با کمک آنها زخم دهان بعد از شیمی درمانی را مدیریت کرد یا حتی در مواردی مانع ایجاد این زخم‌ها شد. البته بهتر است قبل از اقدام به انجام خودسرانه با یک متخصص انکولوژی یا دندانپزشک مشورت کنید. شما می‌توانید از سامانه دکترتو به منظور تعیین وقت ویزیت حضوری یا مشاوره آنلاین کمک بگیرید.

زخم دهان بعد از شیمی درمانی

زخم‌ داخل دهان می‌توانند از عوارض جانبی رایج درمان سرطان، خصوصا شیمی درمانی باشند. این بیماری که به نام استوماتیت یا موکوزیت شناخته می‌شود، التهاب بافت‌های داخل دهان است که به صورت زخم های سفیدرنگ، روی گونه‌ها، لثه‌ها، لب‌ها، زبان یا سقف و کف دهان ایجاد می‌شوند. حتی گاهی زخم دهان بعد از شیمی درمانی به صورت یک سری لکه‌های ملتهب و دردناک بوده که مانند سوختگی در دهان هستند. هر فردی که شیمی درمانی، پرتودرمانی یا پیوند مغز استخوان دریافت می‌کند، می‌تواند به عنوان یک عارضه جانبی ناشی از این درمان‌ها، دچار زخم های دهان شود.

تاول‌های قرمز یا سفید و احساس سوزش در دهان از جمله علائم زخم دهان بعد از شیمی درمانی هستند.

علائم زخم دهان بعد از شیمی درمانی

بسته به شدت و علت زخم شدن دهان بعد از شیمی درمانی، این زخم‌ها و آفت‌های دهانی ممکن است با علائم مختلفی ظاهر شوند. این علائم معمولا بین چند روز تا چند هفته بعد از درمان سرطان ظاهر خواهند شد. برخی از نشانه‌های رایج و اصلی زخم دهان بعد از شیمی درمانی شامل موارد زیر است:

• لکه‌های قرمز یا سفید شدن زبان
• زخم‌های باز (مانند بریدگی‌ها یا زخم‌های شانکر)
• دردی که می‌تواند خفیف تا شدید باشد. درد در دهان و گلو می‌تواند جویدن و بلعیدن غذا یا مایعات را سخت کند.
• تورم
• خونریزی یا عفونت در دهان
• گلو درد
• مشکل در خوردن، نوشیدن، یا بلعیدن
• نکروز (بافت مرده)
• پوسته‌پوسته شدن سطح زخم‌ها بعد از بهبودی
• قرمزی و تورم در مخاط دهان و زبان. این تورم ممکن است از گلو پایین برود و در دستگاه گوارش گسترش یابد

زخم‌های ایجاد شده بعد از شیمی درمانی معمولا در صورتی که عفونی نشوند، در عرض دو تا چهار هفته بهبود می‌یابند.

علت زخم شدن دهان بعد از شیمی درمانی

سلول‌های سرطانی می‌توانند خیلی سریع رشد کنند. هدف از درمان سرطان، متوقف کردن یا کند کردن رشد آن است. سلول‌های غشای مخاطی پوشاننده دهان شما نیز سلول‌هایی با رشد سریع هستند، بنابراین درمان‌های سرطان، از جمله شیمی درمانی بر آنها تأثیر می‌گذارد. علاوه بر این، شیمی درمانی ممکن است مانع ترمیم سلول‌های دهان در صورت آسیب دیدن شوند. سایر عللی که می‌توانند باعث زخم شدن دهان بعد از شیمی درمانی شوند، شامل موارد زیر است:

• خشکی دهان، شیمی درمانی با آسیب به غدد تولیدکننده بزاق، باعث خشکی دهان می‌شود. دهان خشک بیشتر مستعد عفونت‌هایی است که باعث زخم های دهان خواهد شد
• عفونت‌های ناشی از شیمی درمانی که به دلیل تغییر میکروبیوم دهان و به هم خوردن تعادل باکتری‌های مضر و خوب، در دهان ایجاد می‌شود. رشد باکتری‌های مضر در دهان می‌تواند منجر به زخم های دهان شود.
• سرکوب سیستم ایمنی احتمال ابتلا به عفونت‌های باکتریایی، ویروسی و قارچی که باعث زخم های دهانی می‌شود را افزایش می‌دهد.
• عفونت‌های قدیمی مانند ویروس هرپس سیمپلکس در اثر ضعف سیستم ایمنی فعال شده و موجب زخم دهان بعد از شیمی درمانی می‌شود
• وجود بیماری‌های دهان و دندان مانند بیماری‌های لثه یا عفونت دندان

زخم های دهانی بعد از شیمی درمانی به دلیل کاهش ایمنی بدن ایجاد می‌شوند.

تشخیص زخم دهان بعد از شیمی درمانی

معمولا با درد و ناراحتی در دهان یا دشواری برای غذا خوردن، صحبت کردن و قورت‌دادن آب دهان، متوجه زخم شدن دهان بعد از شیمی درمانی می‌شوید. علاوه بر این اگر متوجه وجود یک سری زخم‌های کوچک روی زبان یا روی لثه‌ها شدید که معمولا قرمز و برآمده‌اند، می‌توانید با مراجعه به پزشک، معاینات مورد نیاز برای تشخیص زخم دهان بعد از شیمی درمانی را انجام دهید. پزشک با بررسی کامل دهان و دندان، در صورت مشاهده قرمزی یا برآمدگی‌های براق در دهان، متوجه زخم های دهانی ناشی از شیمی درمانی می‌شود. خونریزی و سوزش و درد در انتهای دهان هم می‌تواند جزو نشانه‌های وجود این زخم ها در دهان باشند.

برای زخم دهان بعد از شیمی درمانی چه باید کرد؟ (درمان زخم دهان بعد از شیمی درمانی)

اکثر زخم های دهان که بعد از شیمی درمانی ایجاد می‌شوند، به صورت خود به خود بین ۱۰ تا ۱۴ روز پس از درمان از بین می‌روند. روش‌های درمانی می‌توانند به مدیریت زخم‌ها و بهبودی سریع‌تر آنها کمک کرده و مانع بدتر شدن یا عفونی شدن زخم‌ها شوند. از رعایت بهداشت دهان و دندان گرفته تا استفاده از یک سری درمان‌های پزشکی و درمان‌های خانگی، همگی می‌توانند به بهبودی سریع‌تر زخم ناشی از شیمی درمانی کمک کنند. برای مثال کسانی که از این زخم های دهانی رنج می‌برند باید از مسواک‌های نرم استفاده کرده و به صورت منظم، لثه‌ها و دندان‌ها را بعد از هر وعده غذایی تمیز کنند.

غرغره با آب نمک و استفاده از دمنوش عسل طبیعی و آبمیوه می‌تواند به کاهش درد و التهاب زخم‌ها کمک کند.

۱. درمان های دارویی و پزشکی برای رفع زخم دهان بعد از شیمی درمانی

در برخی موارد برای درمان و تسکین زخم دهان بعد از شیمی درمانی، به درمان‌های دارویی هم نیاز است. چندین داروی بدون نسخه و نسخه‌ای وجود دارد که به بی حس شدن زخم های دهان کمک می‌کند. سایر داروها به شکل آبکشی هستند که قبل از خوردن یا نوشیدن، داخل دهان شما را می‌پوشاند و از آن محافظت می‌کند. حتی می‌توانید از پزشک خود بپرسید که آیا دارویی مانند پالیفرمین که به رشد سلول‌های داخل دهان شما کمک می‌کند، می‌تواند برای درمان زخم دهان بعد از شیمی درمانی موثر باشد یا خیر.

در مواردی که زخم های دهانی شدید و دردناک می‌شود، پزشک استفاده از دهان‌شویه‌های دگزامتازون را توصیه می‌کند. علاوه بر این، در صورت عفونی شدن زخم‌ها به مصرف آنتی‌بیوتیک نیاز است. لیدوکائین هم به صورت یک داروی مایع ضددرد، برای کاهش دردهای ناشی از زخم شدن دهان بعد شیمی درمانی برای بیماران تجویز می‌شود.

یکی از درمان‌های پزشکی زخم دهان در بیمارانی که شیمی درمانی انجام داده‌اند، لیزردرمانی سطح پایین است. این روش به تسریع روند بهبودی زخم های دهانی کمک زیادی می‌کند و می‌تواند درد و التهاب را به میزان زیادی کاهش دهد.

۲. درمان خانگی زخم دهان بعد از شیمی درمانی

یک سری درمان‌ها یا بهتر است بگوییم راه‌حل‌های ساده خانگی هم می‌توانند برای مدیریت هر چه بهتر زخم دهان بعد از شیمی درمانی موثر باشند. یکی از این موارد، رعایت بهداشت دهان و دندان و استفاده از دهان‌شویه برای شست‌وشوی داخل دهان است. علاوه بر این، در صورت وجود زخم‌های دردناک، می‌توان از مواد غذایی سرد از جمله آلاسکا، بستنی یا ماست به منظور کاهش درد و ناراحتی استفاده کرد. مصرف آب کافی و هیدراته ماندن، از طریق جلوگیری از خشک شدن دهان، تاثیر زیادی روی بهبودی سریع‌تر زخم های دهانی ناشی از شیمی درمانی دارد. یکی دیگر از روش‌ها، ترکیب آب گرم با مقداری جوش شیرین و نمک غذاخوری است. روزی یک بار دهان خود را با این ترکیب شست‌وشو داده و سپس مسواک بزنید. این کار به جلوگیری از عفونت و بدتر شدن زخم‌ها کمک زیادی می‌کند.

دنبال درمان خانگی زخم دهان بعد شیمی درمانی هستی؟

از متخصص کمک بگیر.

رزرو نوبت دکتر دندانپزشکی

۳. پرهیز از غذاهای سخت و اسیدی که ممکن است زخم را تشدید کنند

کسانی که در طول دوره شیمی درمانی هستند، باید برای تسکین و مدیریت زخم دهان بعد از شیمی درمانی، از یک رژیم غذایی مناسب پیروی کنند. خوردن غذاهای سفت که به جویدن زیادی نیاز دارد، احتمالا باعث افزایش درد و ناراحتی ناشی از زخم‌ها خواهد شد. به جای آن بهتر است غذاهای نرم و ملایم مانند پوره سیب‌زمینی، بلغور جو دوسر و تخم‌مرغ آب‌پز بخورند تا درد و ناراحتی کمتری داشته باشند. غذاهای تند یا داغ و غذاهای اسیدی هم می‌توانند باعث بدتر شدن زخم دهان شوند. غذاهای اسیدی مانند میوه‌ها یا آب‌میوه‌ها از جمله گریپ‌فروت و پرتقال، باعث تشدید سوزش و ناراحتی ناشی از زخم های دهان خواهند شد. به همین دلیل بهتر است حتما با مشورت با پزشک، از یک رژیم غذایی مناسب بعد از شیمی درمانی پیروی کرد.

عوارض زخم دهان بعد از شیمی درمانی

زخم دهان یا موکوزیت یکی از عوارض شایع شیمی‌درمانی است. این عارضه می‌تواند بسیار دردناک باشد و تغذیه و صحبت کردن را دشوار کند. زخم های دهانی ناشی از شیمی درمانی در بسیاری از موارد عوارض جدی ایجاد نمی‌کنند و عوارض آنها شامل موارد زیر است:

• درد و سوزش در دهان
• درد و ناراحتی در انتهای گلو
• دشواری در بلعیدن و غذا خوردن
• بی‌اشتهایی و کاهش وزن
• خونریزی
• تورم زبان
• تغییر در ذائقه غذایی
• احساس طعم بد در دهان
• خشکی شدید دهان و لب‌ها

در موارد جدی‌تر، زخم دهان بعد از شیمی درمانی می‌تواند عفونی شود و به دلیل سرکوب سیستم ایمنی در شیمی درمانی، عفونتی جدی در دهان ایجاد کند. آبسه دندان و در نهایت سرطان دهان از بدترین اما نادرترین عوارض زخم‌های دهان بعد از شیمی درمانی است.

پیشگیری از زخم دهان بعد از شیمی درمانی

اگرچه هیچ راه مطمئنی برای جلوگیری از زخم های دهان بعد از شیمی درمانی وجود ندارد، اما می‌توانید خطر ابتلا به آن را کاهش دهید. با پزشک خود در مورد خطر ابتلا به زخم های دهانی و کارهایی که می‌توانید انجام دهید صحبت کنید. توصیه‌های زیر می‌تواند به پیشگیری از زخم دهان بعد از شیمی درمانی کمک کند:

• قبل از شروع درمان سرطان به دندانپزشک خود مراجعه کنید. با انجام یک معاینه دندانپزشکی، بیماری‌های لثه، حفره‌ها یا دندان‌های که به کشیده شدن نیاز دارند را درمان کنید.
• معاینات منظم دندانپزشکی را در طول درمان ادامه دهید، به خصوص اگر زخم های دهانی دارید.
• اگر سابقه زخم دهان دارید به پزشک خود اطلاع دهید. پزشک ممکن است دارویی را برای جلوگیری از بروز این نوع زخم های دهان در طول درمان سرطان توصیه کند.
• مراقب دندان‌های خود باشید. دندان‌های خود را مسواک بزنید و مدام از دهان‌شویه برای شستن دهانتان استفاده کنید.
• هر روز به خصوص بعد از غذا از نخ دندان استفاده کنید.
• سیگار را ترک کنید، سیگار کشیدن می‌تواند روند بهبود زخم دهان بعد از شیمی درمانی را دشوارتر کند.
• رژیم غذایی حاوی میوه‌ها و سبزیجات داشته باشید.
• استفاده از یخ یا آب برای سرد نگه داشتن دهان؛ در طول انواع خاصی از شیمی درمانی، چرخاندن چیپس یخ یا آب سرد در اطراف دهان شما ممکن است کمک کند. سرما میزان درمانی را که به دهان شما می‌رسد محدود می‌کند. این می‌تواند خطر ابتلا به زخم های دهان بعد از شیمی درمانی را کاهش دهد.
• استفاده از دارو برای کاهش خطر زخم های دهان بعد از شیمی درمانی، برای مثال در طول درمان برخی سرطان‌های خون، پزشکان به بیماران پالیفرمین تزریق می‌کنند تا از زخم های دهان ناشی از شیمی درمانی جلوگیری کنند.
• لیزردرمانی سطح پایین قبل از انجام شیمی درمانی
• استفاده از دهان‌شویه بنزایدامین

نمی دونی چطور مانع ایجاد زخم دهان بعد شیمی درمانی بشی؟ از دکتر بپرس.

دکتر زخم دهان

نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر

زخم های دهان یکی از شایع‌ترین عوارض جانبی درمان سرطان از جمله شیمی درمانی است. مدت کوتاهی پس از شیمی درمانی، زخم‌های دردناک و تاول مانند می‌توانند در داخل دهان ایجاد شوند. این زخم‌ها ممکن است خود به خود از بین بروند. اما در صورت عدم بهبودی، باید به فکر درمان آنها بود چرا که می‌توانند عوارض بسیار جدی را ایجاد کنند. اگر زخم‌ دهان بعد از شیمی درمانی، شما را از خوردن و آشامیدن باز می‌دارند، با متخصص انکولوژی خود در مورد داروهایی صحبت کنید که می‌توانند درد را تسکین دهند و روند بهبودی را تسریع کنند. شما می‌توانید از یک متخصص دندانپزشکی در این باره راهنمایی بخواهید و حتی در صورت عدم دسترسی و یا عدم فرصت کافی برای حضور در مطب از مشاوره آنلاین دکترتو کمک بگیرید.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!